کد مطلب:359 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:416
احکام روزه
روزه آن است كه انسان برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی كه روزه را باطل می كند و شرح آنها بعدا گفته می شود، خودداری نماید.
نیت
1550 لازم نیست انسان نیت روزه را از قلب خود بگذراند یا مثلا بگوید فردا را روزه می گیرم بلكه همین قدر كه برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب كاری كه روزه را باطل می كند انجام ندهد، كافی است و برای آن كه یقین كند تمام این مدت را روزه بوده، باید مقداری پیش از اذان صبح و مقداری هم بعد از مغرب از انجام كاری كه روزه را باطل می كند خودداری نماید.
1551 انسان می تواند در هر شب از ماه رمضان برا روزه فردای آن نیت كند بهتر است كه شب اول ما هم نیت روزه همه ماه را بنماید.
1552 از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح، هر وقت نیت روزه فردا را بكند اشكال ندارد.
1553 وقت نیت روزه مستحبی از اول شب است تا موقعی كه به اندازه نیت كردن به مغرب وقت مانده باشد، كه اگر تا این وقت كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد و نیت روزه مستحبی كند، روزه او صحیح است.
1554 كسی كه پیش از اذان صبح بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شود و نیت كند، روزه او صحیح است چه روزه او واجب باشد چه مستحب، و اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمی تواند نیت روزه واجب نماید.
1555 اگر بخواهد غیر روزه رمضان، روزه دیگری بگیرد باید آن را معین نماید، مثلا نیت كند كه روزه قضا یا روزه نذر می گیرم، ولی در ماه رمضان لازم نیست نیت كند كه روزه ماه رمضان می گیرم، بلكه اگر نداند ماه رمضان است، یا فراموش نماید و روزه دیگری را نیت كند، روزه ماه رمضان حساب می شود.
1556 اگر بداند ماه رمضان است و عمدا نیت روزه غیر رمضان كند، نه روزه رمضان حساب می شود و نه روزه ای كه قصد كرده است.
1557 سوم بوده،روزه او صحیح است.
1558 اگر پیش از اذان صبح نیت كند و بیهوش شود و در بین روز به هوش آید، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و اگر تمام نكرد،قضای آن را بجا آورد.
1559 اگر پیش از اذان صبح نیت كند و مست شود و در بین روز بهوش آید، احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را تمام كند و قضای آن را هم بجا آورد.
1560 اگر پیش از اذان صبح نیت كند و بخوابد و بعد از مغرب بیدار شود،روزه اش صحیح است.
1561 اگر نداند یا فراموش كند كه ماه رمضان است و پیش از ظهر ملتفت شود،چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، باید نیت كند و روزه او صحیح است و اگر كاری كه روزه را باطل می كند انجام داده باشد، یا بعداز ظهر ملتفت شود كه ماه رمضان است، روزه او باطل می باشد ولی باید تا مغرب كاری كه روزه را باطل می كند انجام ندهد و بعد از رمضان هم روزه آن روز را قضا نماید.
1562 اگر بچه پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، باید روزه بگیرد، واگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نیست.
1563 كسی كه برای به جا آوردن روزه میتی اجیر شده اگر روزه مستحبی بگیرد اشكال ندارد، ولی كسی كه روزه قضا یا روزه واجب دیگری دارد، نمی تواند روزه مستحبی بگیرد. و چنانچه فراموش كند و روزه مستحب بگیرد، در صورتی كه پیش از ظهر یادش بیاید، روزه مستحبی او به هم می خورد و می تواند نیت خود را به روزه واجب برگرداند. و اگر بعد از ظهر ملتفت شود، روزه او باطل است، و اگر بعداز مغرب یادش بیاید، روزه اش صحیح است، اگر چه بی اشكال نیست.
1564 اگر غیر از روزه ماه رمضان، روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، مثلا نذر كرده باشد كه روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه عمدا تا اذان صبح نیت نكند،روزه اش باطل است، و اگر نداند كه روزه آن روز بر او واجب است، یا فراموش كند و پیش از ظهر یادش بیاید، چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، روزه او صحیح و گرنه باطل می باشد.
1565 اگر برای روزه واجب غیر معینی مثل روزه كفاره، عمدا تا نزدیك ظهر نیت نكند، اشكال ندارد. بلكه اگر پیش از نیت تصمیم داشته باشد كه روزه نگیرد، یا تردید داشته باشد كه بگیرد یا نه، چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، و پیش از ظهر نیت كند، روزه او صحیح است.
1566 اگر در ماه رمضان پیش از ظهر كافر مسلمان شود و از اذان صبح تا آن وقت كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، نمی تواند روزه بگیرد و قضا هم ندارد.
1567 اگر مریض پیش از ظهر ماه رمضان خوب شود و از اذان صبح تا آن وقت كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، باید نیت روزه كند و آن روز را روزه بگیرد، و چنانچه بعد از ظهر خوب شود، روزه آن روزه بر او واجب نیست.
1568 روزی را كه انسان شك دارد آخر شعبان است یا اول رمضان واجب نیست روزه بگیرد، و اگر بخواهد روزه بگیرد می تواند نیت روزه رمضان كند، ولی اگر نیت روزه قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب می شود.
1569 اگر روزی را كه شك دارد آخر شعبان است یا اول رمضان، به نیت روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند آن روزه بگیرد، و در بین روز بفهمد كه ماه رمضان است باید نیت روزه رمضان كند.
1570 اگر در روزه واجب معینی مثل روزه رمضان از نیت روزه گرفتن برگردد، روزه اش باطل است، ولی چنانچه نیت كند كه چیزی را كه روزه را باطل می كند بجا آورد در صورتی كه آن را انجام ندهد، روزه اش باطل نمی شود.
1571 در روزه مستحب و روزه واجبی كه وقت آن معین نیست مثل روزه كفاره، اگر قصد كند كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، یا مردد شود كه به جا آورد یا نه،چنانچه به جا نیاورد و پیش از ظهر دوباره نیت روزه كند، روزه او صحیح است.
چیزهایی كه روزه را باطل می كند
1572 نه چیز روزه را باطل می كند: اول: خوردن و آشامیدن. دوم: جماع. سوم:استمنا، و استمنا آن است كه انسان با خود كاری كند كه منی از او بیرون آید.چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر علیهم السلام. پنجم:رساندن غبار غلیظ به حلق. ششم: فرو بردن تمام سر در آب. هفتم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح. هشتم: اماله كردن با چیزهای روان.نهم: قی كردن. و احكام اینها در مسایل آینده گفته می شود.
1- خوردن و آشامیدن
1573 اگر روزه دار عمدا چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل می شود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز معمول باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاك و شیره درخت، و چه كم باشد یا زیاد. حتی اگر مسواك را از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد، روزه او باطل می شود، مگر آنكه رطوبت مسواك در آب دهان به طوری از بین برود كه رطوبت خارج به آن گفته نشود.
1574 اگر موقعی كه مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده، باید لقمه را از دهان بیرون آورد. و چنانچه عمدا فرو برد، روزه اش باطل است و به دستوری كه بعدا گفته خواهد شد، كفاره هم بر او واجب می شود.
1575 اگر روزه دار سهوا چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه اش باطل نمی شود.
1576 احتیاط واجب آن است كه روزه دار از استعمال آمپولی كه به جای غذا به كار می رود، خودداری كند. ولی تزریق آمپولی كه عضو را بی حس می كند یا به جای دوا استعمال می شود، اشكال ندارد.
1577 اگر روزه دار چیزی را كه لای دندان مانده است، عمدا فرو ببرد، روزه اش باطل می شود.
1578 كسی كه می خواهد روزه بگیرد، لازم نیست پیش از اذان دندانهایش را خلال كند، ولی اگر بداند غذایی كه لای دندان مانده در روز فرو می رود، چنانچه خلال نكند و چیزی از آن فرو رود روزه اش باطل می شود. بلكه اگر فرو هم نرود، بنابر احتیاط واجب باید قضای آن روز را بگیرد.
1579 فرو بردن آب دهان، اگر چه بواسطه خیال كردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی كند.
1580 فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده، اشكال ندارد. ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب آن است كه آن را فرو نبرد.
1581 اگر روزه دار به قدری تشنه شود كه بترسد از تشنگی بمیرد، می تواند به اندازه ای كه از مردن نجات پیدا كند آب بیاشامد، ولی روزه او باطل می شود. و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیه روز از بجا آوردن كاری كه روزه را باطل می كند،خودداری نماید.
1582 جویدن غذا برای بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها كه معمولا به حلق نمی رسد، اگر چه اتفاقا به حلق برسد، روزه را باطل نمی كند. ولی اگر انسان ازاول بداند كه به حلق می رسد، چنانچه فرو رود، روزه اش باطل می شود، و باید قضای آن را بگیرد و كفاره هم بر او واجب است.
1583 انسان نمی تواند برای ضعف روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است كه معمولا نمی شود آن را تحمل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.
2- جماع
1584 جماع روزه را باطل می كند، اگر چه به مقدار ختنه گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید.
1585 اگر كمتر از مقدار ختنه گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید، روزه باطل نمی شود، ولی كسی كه آلتش را بریده اند اگر كمتر از ختنه گاه را هم داخل كند، روزه اش باطل می شود.
1586 اگر شك كند كه به اندازه ختنه گاه داخل شده یا نه، روزه او صحیح است. و كسی كه آلتش را بریده اند، اگر شك كند كه دخول شده یا نه، روزه او صحیح است.
1587 اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نماید، یا او را به جماع مجبور نمایند، به طوری كه از خود اختیاری نداشته باشد، روزه او باطل نمی شود. ولی چنانچه در بین جماع یادش بیاید یا دیگر مجبور نباشد، باید فورا از حال جماع خارج شود، و اگر خارج نشود، روزه او باطل است.
3- استمناء
1588 اگر روزه دار استمنا كند، یعنی با خود كاری كند كه منی از او بیرون آید، روزه اش باطل می شود.
1589 اگر بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل نیست. ولی اگر كاری كند كه بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل می شود.
1590 هرگاه روزه دار بداند كه اگر در روز بخوابد، محتلم می شود، یعنی در خواب منی از او بیرون می آید، می تواند در روز بخوابد. و چنانچه بخوابد و محتلم هم بشود، روزه اش صحیح است.
1591 اگر روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود، واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری كند.
1592 روزه داری كه محتلم شده، می تواند بول كند و به دستوری كه در مساله گفته شد، استبرا نماید. ولی اگر بداند به واسطه بول یا استبرا كردن باقی مانده منی از مجری بیرون می آید، در صورتی كه غسل كرده باشد، نمی تواند استبرا كند.
1593 روزه داری كه محتلم شده، اگر بداند منی در مجری مانده و در صورتی كه پیش از غسل بول نكند بعد از غسل منی از او بیرون می آید، بنابر احتیاط واجب بایدپیش از غسل بول كند.
1594 اگر به قصد بیرون آمدن منی كاری بكند، در صورتی كه منی ازاو بیرون نیاید، روزه اش باطل نمی شود.
1595 اگر روزه دار بدون قصد بیرون آمدن منی با كسی بازی و شوخی كند، در صورتی كه عادت نداشته باشد كه بعد از بازی و شوخی منی از او خارج شود، اگرچه اتفاقا منی بیرون آید، روزه او صحیح است. ولی اگر شوخی را ادامه دهد تا آن جا كه نزدیك است منی خارج شود، و خودداری نكند تا خارج گردد، روزه اش باطل است.
4- دروغ بستن به خدا و پیغمبر
1596 اگر روزه دار به گفتن یا به نوشتن یا به اشاره و مانند اینها، به خدا و پیغمبر و جانشینان آن حضرت عمدا نسبت دروغ بدهد، اگر چه فورا بگوید دروغ گفتم، یا توبه كند، روزه او باطل است. و احتیاط واجب آن است كه حضرت زهرا سلام الله علیها و سایر پیغمبران و جانشینان آنان هم در این حكم فرقی ندارند.
1597 اگر بخواهد خبری را كه نمی داند راست است یا دروغ نقل كند، بنابر احتیاط واجب باید از كسی كه آن خبر را گفته یا از كتابی كه آن خبر در آن نوشته شده، نقل نماید. لیكن اگر خودش هم خبر بدهد، روزه اش باطل نمی شود.
1598 اگر چیزی را به اعتقاد این كه راست است از قول خدا یا پیغمبر نقل كند و بعد بفهمد دروغ بوده، روزه اش باطل نمی شود.
1599 اگر بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر روزه را باطل می كند و چیزی را كه می داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعدا بفهمد آن چه را كه گفته، راست بوده، روزه اش صحیح است.
1600 اگر دروغی را كه دیگری ساخته عمدا به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر نسبت دهد، روزه اش باطل می شود، ولی اگر از قول كسی كه آن دروغ را ساخته نقل كند، اشكال ندارد.
1601 اگر از روزه دار بپرسند كه آیا پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم چنین مطلبی فرموده اند و او جایی كه در جواب باید بگوید نه، عمدا بگوید بلی، یا جایی كه باید بگوید بلی، عمدا بگوید نه، روزه اش باطل می شود.
1602 اگر از قول خدا یا پیغمبر حرف راستی را بگوید، بعد بگوید دروغ گفتم، یا در شب دروغی را به آنان نسبت دهد و فردای آن روز كه روزه می باشد بگوید آنچه دیشب گفتم راست است، روزه اش باطل می شود.
5- رساندن غبار غلیظ به حلق
1603 رساندن غبار غلیظ به حلق روزه را باطل می كند، چه غبار چیزی باشد كه خوردن آن حلال است، مثل آرد، یا غبار چیزی باشد كه خوردن آن حرام است.
1604 اگر به واسطه باد غبار غلیظ ی پیدا شود و انسان با این كه متوجه است مواظبت نكند و به حلق برسد، روزه اش باطل می شود.
1605 احتیاط واجب آن است كه روزه دار دود سیگار و تنباكو و مانند اینها را هم به حلق نرساند. ولی بخار غلیظ روزه را باطل نمی كند، مگر این كه در دهان به صورت آب در آید و فرو دهد.
1606 اگر مواظبت نكند و غبار یا بخار یا دود و مانند اینها داخل حلق شود،چنانچه یقین داشته كه به حلق نمی رسد روزه اش صحیح است.
1607 اگر فراموش كند كه روزه است و مواظبت نكند، یا بی اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد، روزه اش باطل نمی شود، و چنانچه ممكن است باید آن را بیرون آورد.
6- فرو بردن سر در آب
1608 اگر روزه دار عمدا تمام سر را در آب فرو برد، اگرچه باقی بدن او از آب بیرون باشد، بنا بر احتیاط واجب باید قضای آن روزه را بگیرد. ولی اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقداری از سر بیرون باشد روزه او باطل نمی شود.
1609 اگر نصف سر را یك دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد،روزه اش باطل نمی شود.
1610 اگر شك كند كه تمام سر زیر آب رفته یا نه روزه اش صحیح است.
1611 اگر سر زیر آب برود ولی مقداری از موها بیرون بماند، روزه باطل می شود.
1612 احتیاط واجب آن است كه سر را در گلاب فرو نبرد، ولی در آبهای مضاف دیگر و در چیزهای دیگر كه روان است، اشكال ندارد.
1613 اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد، یا فراموش كند كه روزه است و سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمی شود.
1614 اگر عادتا با افتادن در آب سرش زیر آب می رود، چنانچه با توجه به این مطلب خود را در آب بیندازد و سرش زیر آب برود روزه اش باطل می شود.
1615 اگر فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو برد یا دیگری به زور سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زیر آب یادش بیاید كه روزه است یا آن كس دست خود را بردارد، باید فورا سر را بیرون آورد، و چنانچه بیرون نیاورد، روزه اش باطل می شود.
1616 اگر فراموش كند كه روزه است و به نیت غسل سر را در آب فرو برد، روزه و غسل او صحیح است.
1617 اگر بداند كه روزه است و عمدا برای غسل سر را در آب فرو برد،چنانچه روزه او روزه واجبی باشد كه مثل روزه كفاره وقت معینی ندارد، غسل صحیح و روزه باطل می باشد. ولی اگر واجب معین باشد، اگر به فرو بردن سر در آب قصد غسل كند، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب غسل او هم باطل است،مگر آن كه در زیر آب یا در حال خارج شدن از آب نیت غسل كند، كه در این صورت غسل او صحیح است. و اما اگر روزه ماه رمضان باشد، هم غسل و هم روزه باطل است،مگر آن كه در همان زیر آب توبه نماید و در حال خارج شدن از آب نیت غسل كند،كه در این صورت غسل او صحیح است.
1618 اگر برای آنكه كسی را از غرق شدن نجات دهد، سر را در آب فرو برد، اگرچه نجات دادن او واجب باشد، روزه اش باطل است.
7- باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح
1619 اگر جنب عمدا تا اذان صبح غسل نكند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمدا تیمم ننماید، روزه اش باطل است.
1620 اگر در روزه واجبی كه مثل روزه ماه رمضان وقت آن معین است، تا اذان صبح غسل نكند و تیمم هم ننماید، روزه اش صحیح است.
1621 كسی كه جنب است و می خواهد روزه واجبی بگیرد كه مثل روزه رمضان وقت آن معین است، چنانچه عمدا غسل نكند تا وقت تنگ شود، می تواند با تیمم روزه بگیرد و صحیح است.
1622 اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از یك روز یادش بیاید، باید روزه آن روز را قضا نماید، و اگر بعد از چند روز یادش بیاید، باید روزه هر چند روزی را كه یقین دارد جنب بوده قضا نماید. مثلا اگر نمی داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز را قضا كند.
1623 كسی كه در شب ماه رمضان برای هیچ كدام از غسل و تیمم وقت ندارد،اگر خود را جنب كند روزه اش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب می شود، ولی اگر برای تیمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب كند، با تیمم روزه او صحیح است، ولی گناهكار است.
1624 اگر گمان كند كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تیمم كند روزه اش صحیح است.
1625 كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند كه اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی شود، نباید بخوابد، و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه اش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب می شود.
1626 هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود، اگر احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد بیدار می شود برای غسل، می تواند بخوابد.
1627 كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه تصمیم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند، روزه اش صحیح است.
1628 كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه غفلت داشته باشد كه بعد از بیدار شدن باید غسل كند، در صورتی كه بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند، روزه اش صحیح است.
1629 كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل كند، یا تردید داشته باشد كه غسل كند یا نه، در صورتی كه بخوابد و بیدار نشود، روزه اش باطل است.
1630 اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود و تصمیم هم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا كند، و همچنین است اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد، و كفاره بر او واجب نمی شود.
1631 خوابی را كه در آن محتلم شده نباید خواب اول حساب كرد، بلكه اگراز آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد، خواب اول حساب می شود.
1632 اگر روزه دار در روز محتلم شود، واجب نیست فورا غسل كند.
1633 هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگرچه بداند پیش از اذان محتلم شده، روزه او صحیح است.
1634 كسی كه می خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگر چه از روی عمد نباشد، روزه او باطل است.
1635 كسی كه می خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، اگرچه بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان محتلم شده است، چنانچه وقت روزه تنگ است، مثلا پنچ روز روزه رمضان دارد، و پنج روز هم به رمضان مانده است، بعد از رمضان عوض آن را به جا آورد، و اگر وقت قضای روزه تنگ نیست روزه بگیرد.
1636 اگر در روزه واجبی غیر روزه رمضان و قضای آن، تا اذان صبح جنب بماند، روزه اش صحیح است، چه وقت آن معین باشد و چه نباشد.
1637 اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و عمدا غسل نكند، یا اگر وظیفه او تیمم است تیمم نكند، روزه اش باطل است.
1638 اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای غسل وقت نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزه ماه رمضان یا قضای آن را بگیرد، باید تیمم نماید و روزه اش صحیح است، و اگر بخواهد روزه مستحب یا روزه واجب مثل روزه كفاره و روزه نذری بگیرد، اگرچه بدون تیمم هم روزه اش صحیح است، ولی احتیاط مستحب آن است كه تیمم كند.
1639 اگر زن نزدیك اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای هیچ كدام از غسل و تیمم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد كه پیش از اذان پاك شده، روزه او صحیح است، ولی اگر در وسعت وقت قضای رمضان را گرفته باشد،صحیح بودن آن اشكال دارد.
1640 اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاك شود، یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند، اگر چه نزدیك مغرب باشد، روزه او باطل است.
1641 اگر زن غسل حیض یا نفاس را فراموش كند و بعد از یك روز یا چند روز یادش بیاید، روزه هایی كه گرفته صحیح است.
1642 اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاك شود ودر غسل كردن كوتاهی كند و تا اذان غسل نكند و در تنگی وقت تیمم هم نكند، روزه اش باطل است. ولی چنانچه كوتاهی نكند، مثلا منتظر باشد كه حمام زنانه شود، اگرچه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند، در صورتی كه تیمم كند روزه او صحیح است.
1643 اگر زنی كه در حال استحاضه است، غسلهای خود را به تفصیلی كه در احكام استحاضه در مساله به بعد گفته شد به جا آورد، روزه او صحیح است.
1644 كسی كه مس میت كرده، یعنی جایی از بدن خود را به بدن میت رسانده،می تواند بدون غسل مس میت روزه بگیرد. و اگر در حال روزه هم میت را مس نماید،روزه او باطل نمی شود.
8- اماله كردن
1645 اماله كردن با چیز روان اگرچه از روی ناچاری و برای معالجه باشد، روزه را باطل می كند، ولی استعمال شیافهایی كه برای معالجه است اشكال ندارد، و احتیاط واجب آن است كه از استعمال شیافهایی كه برای كیف كردن است، مثل شیاف تریاك یا برای تغذیه از این مجرا است، خودداری نمایند.
9- قی كردن
1646 هرگاه روزه دار عمدا قی كند - اگر چه به واسطه مرض و مانند آن ناچار باشد - روزه اش باطل می شود، ولی اگر سهوا یا بی اختیار قی كند، اشكال ندارد.
1647 اگر در شب چیزی بخورد كه می داند به واسطه خوردن آن در روز بی اختیار قی می كند، احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را قضا نماید.
1648 اگر روزه دار بتواند از قی كردن خودداری كند، چنانچه برای او ضرر و مشقت نداشته باشد، باید خودداری نماید.
1649 اگر مگس در گلوی روزه دار برود، چنانچه به قدری پایین رود كه به فرو بردن آن خوردن نمی گویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است، واگر به این مقدار پایین نرود، باید آن را بیرون آورد، اگرچه موجب شود كه قی كند و روزه اش باطل شود، و چنانچه فرو برد روزه اش باطل می شود، و بنابر احتیاط واجب باید كفاره جمع بدهد.
1650 اگر سهوا چیزی را فرو ببرد و پیش از رسیدن به شكم یادش بیاید كه روزه است، چنانچه به قدری پایین رفته باشد كه اگر آن را داخل شكم كند خوردن نمی گویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است.
1651 اگر یقین داشته باشد كه به واسطه آروغ زدن چیزی از گلو بیرون می آید، نباید عمدا آروغ بزند، ولی اگر یقین نداشته باشد اشكال ندارد.
1652 اگر آروغ بزند و بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید آن را بیرون بریزد، و اگر بی اختیار فرو رود، روزه اش صحیح است.
احكام چیزهایی كه روزه را باطل می كند
1653 اگر انسان عمدا و از روی اختیار كاری كه روزه را باطل می كند، انجام دهد،روزه او باطل می شود و چنانچه از روی عمد نباشد اشكال ندارد، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی كه در مساله گفته شد تا اذان صبح غسل نكند، روزه او باطل است.
1654 اگر روزه دار سهوا یكی از كارهایی كه روزه را باطل می كند انجام دهد و به خیال این كه روزه اش باطل شده، عمدا دوباره یكی از آنها را بجا آورد، روزه او باطل می شود.
1655 اگر چیزی به زور در گلوی روزه دار بریزند، یا سر او را به زور در آب فرو برند، روزه او باطل نمی شود، ولی اگر مجبورش كنند كه روزه خود را باطل كند مثلا به او بگویند اگر غذا نخوری ضرر مالی یا جانی به تو می زنیم و خودش برای جلوگیری از ضرر، چیزی بخورد، روزه او باطل می شود.
1656 روزه دار نباید جایی برود كه می داند چیزی در گلویش می ریزند یا مجبورش می كنند كه خودش روزه خود را باطل كند، اما اگر قصد رفتن كند و نرود یا بعد از رفتن چیزی به خوردش ندهند، روزه او صحیح است، و چنانچه از روی ناچاری كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، روزه او باطل می شود، ولی اگرچیزی در گلویش بریزند، باطل شدن روزه او محل اشكال است.
آنچه برای روزه دار مكروه است
1657 چند چیز برای روزه دار مكروه است و از آن جمله است: دوا ریختن به چشم و سرمه كشیدن در صورتی كه مزه یا بوی آن به حلق برسد، انجام دادن هر كاری كه مانند خون گرفتن و حمام رفتن باعث ضعف می شود، انفیه كشیدن اگر نداند كه به حلق می رسد و اگر بداند به حلق می رسد جایز نیست، بو كردن گیاههای معطر، نشستن زن در آب، استعمال شیاف، تر كردن لباسی كه در بدن است، كشیدن دندان و هر كاری كه به واسطه آن از دهان خون بیاید، مسواك كردن به چوب تر، و نیز مكروه است انسان بدون قصد بیرون آمدن منی زن خود را ببوسد یا كاری كند كه شهوت خود را به حركت آورد، و اگر به قصد بیرون آمدن منی باشد، در صورتی كه منی بیرون آید، روزه او باطل است.
جاهایی كه قضا و كفاره واجب است
1658 اگر در روزه ماه رمضان عمدا قی كند یا در شب جنب شود و به تفصیلی كه در مساله گفته شد سه مرتبه بیدار شود و بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود،فقط باید قضای آن روز را بگیرد، و چنانچه عمدا اماله كند یا سر زیر آب ببرد،بنابر احتیاط واجب باید كفاره هم بدهد، ولی اگر كار دیگری كه روزه را باطل می كند عمدا انجام دهد، در صورتی كه می دانسته آن كار روزه را باطل می كند، قضا و كفاره براو واجب می شود.
1659 اگر به واسطه ندانستن مساله كاری انجام دهد كه روزه را باطل می كند، چنانچه می توانسته مساله را یاد بگیرد، بنابر احتیاط واجب كفاره بر او ثابت می شود، و اگر نمی توانسته مساله را یاد بگیرد یا اصلا ملتفت مساله نبوده یا یقین داشته كه فلان چیز روزه را باطل نمی كند، كفاره بر او واجب نیست.
كفاره روزه
1660 كسی كه كفاره روزه رمضان بر او واجب است، باید یك بنده آزاد كند یا به دستوری كه در مساله بعد گفته می شود، دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر كند یا به هر كدام، یك مد كه تقریبا ده سیر است، طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها بدهد، و چنانچه اینها برایش ممكن نباشد، هر چند مد كه می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار كند، اگر چه مثلا بك مرتبه بگوید: "استغفرالله"، و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است كه هر وقت بتواند، كفاره را بدهد.
1661 كسی كه می خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگیرد، باید سی و یك روز آن را پی در پی بگیرد، و اگر بقیه آن پی در پی نباشد، اشكال ندارد.
1662 كسی كه می خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگیرد، نباید موقعی شروع كند كه در بین سی و یك روز، روزی باشد كه مانند عید قربان روزه آن حرام است.
1663 كسی كه باید پی در پی روزه بگیرد، اگر در بین آن بدون عذر یك روز روزه نگیرد، یا وقتی شروع كند كه در بین آن به روزی برسد كه روزه آن واجب است،مثلا به روزی برسد كه نذر كرده آن روز را روزه بگیرد، باید روزه ها را از سر بگیرد.
1664 اگر در بین روزهایی كه باید پی در پی روزه بگیرد، عذری مثل حیض یا نفاس یا سفری كه در رفتن آن مجبور است، برای او پیش آید، بعد از برطرف شدن عذر واجب نیست روزه ها را از سر بگیرد، بلكه بقیه را بعد از برطرف شدن عذر بجامی آورد.
1665 اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل كند، چه آن چیز اصلا حرام باشد مثل شراب و زنا، یا به جهتی حرام شده باشد مثل نزدیكی كردن با عیال خود در حال حیض، بنا بر احتیاط كفاره جمع بر او واجب می شود، یعنی باید یك بنده آزاد كند و دو ماه روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر كند، یا به هر كدام آنها یك مد كه تقریبا ده سیر است گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد، و چنانچه هر سه برایش ممكن نباشد، هر كدام آنها را كه ممكن است باید انجام دهد.
1666 اگر روزه دار دروغی را به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم نسبت دهد، كفاره جمع كه تفصیل آن در مساله پیش گفته شد بنابر احتیاط بر او واجب می شود.
1667 اگر روزه دار در یك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند، یك كفاره براو واجب است، ولی اگر جماع او حرام باشد یك كفاره جمع واجب می شود.
1668 اگر روزه دار در یك روز ماه رمضان چند مرتبه غیر جماع كار دیگری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، برای همه آنها یك كفاره كافی است.
1669 اگر روزه دار جماع حرام كند و بعد با حلال خود جماع نماید، یك كفاره جمع كافی است.
1670 اگر روزه دار كاری كه حلال است و روزه را باطل می كند، انجام دهد،مثلا آب بیاشامد، و بعد كار دیگری كه حرام است و روزه را باطل می كند انجام دهد، مثلا غذای حرامی بخورد، یك كفاره كافی است.
1671 اگر روزه دار آروغ بزند و چیزی در دهانش بیاید، چنانچه عمدا آن را فرو ببرد، روزه اش باطل است و باید قضای آن را بگیرد و كفاره هم بر او واجب می شود، و اگر خوردن آن چیز حرام باشد، مثلا موقع آروغ زدن خون یا غذایی كه از صورت غذا بودن خارج شده به دهان او بیاید و عمدا آن را فرو برد، باید قضای آن روزه را بگیرد، و بنابر احتیاط كفاره جمع هم بر او واجب می شود.
1672 اگر نذر كند كه روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمدا روزه خود را باطل كند، باید یك بنده آزاد نماید، یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد،یا به شصت فقیر طعام دهد.
1673 اگر به گفته كسی كه می گوید مغرب شده افطار كند، و بعد بفهمد مغرب نبوده است، قضا و كفاره بر او واجب می شود. ولی اگر خبر دهنده عادل بوده،فقط قضای آن روزه واجب است.
1674 كسی كه عمدا روزه خود را باطل كرده، اگر بعد از ظهر مسافرت كند، یا پیش از ظهر برای فرار از كفاره سفر نماید، كفاره از او ساقط نمی شود، بلكه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش آمد كند، بنابر احتیاط كفاره بر او واجب است.
1675 اگر عمدا روزه خود را باطل كند، و بعد عذری مانند حیض یا نفاس یا مرض برای او پیدا شود، كفاره بر او واجب نیست.
1676 اگر یقین كند كه روز اول ماه رمضان است، و عمدا روزه خود را باطل كند،بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده، كفاره بر او واجب نیست.
1677 اگر انسان شك كند كه آخر رمضان است یا اول شوال، و عمدا روزه خود را باطل كند، بعد معلوم شود اول شوال بوده، كفاره بر او واجب نیست.
1678 اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است جماع كند، چنانچه زن را مجبور كرده باشد، كفاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد، و اگر زن به جماع راضی بوده، بر هر كدام یك كفاره واجب می شود.
1679 اگر زنی شوهر خود را مجبور كند كه جماع نماید، یا كار دیگری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، واجب نیست كه كفاره روزه شوهر را بدهد.
1680 اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است جماع كند،چنانچه به طوری زن را مجبور كرده باشد كه از خود اختیاری نداشته باشد، و در بین جماع زن راضی شود، باید مرد دو كفاره و زن یك كفاره بدهد، و اگر با اراده و اختیار عمل را انجام دهد، اگرچه مجبورش كرده باشد، مرد باید كفاره خودش و زن را بدهد.
1681 اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزه دار خود كه خواب است جماع نماید،یك كفاره بر او واجب می شود، و روزه زن صحیح است و كفاره هم بر او واجب نیست.
1682 اگر مرد زن خود را مجبور كند كه غیر جماع كار دیگری كه روزه را باطل می كند بجا آورد، كفاره زن را نباید بدهد، و بر خود زن هم كفاره واجب نیست.
1683 كسی كه به واسطه مسافرت یا مرض روزه نمی گیرد، نمی تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع كند، ولی اگر او را مجبور نماید، بنابر احتیاط باید كفاره اش را بدهد.
1684 انسان نباید در بجا آوردن كفاره كوتاهی كند، ولی لازم نیست فورا آن را انجام دهد.
1685 اگر كفاره بر انسان واجب شود و چند سال آن را بجا نیاورد، چیزی بر آن اضافه نمی شود.
1686 كسی كه باید برای كفاره یك روز شصت فقیر را طعام بدهد، اگر به شصت فقیر دسترسی دارد، نباید به هر كدام از آنها بیشتر از یك مد كه تقریبا ده سیر است طعام بدهد، یا یك فقیر را بیشتر از یك مرتبه سیر نماید، ولی چنانچه انسان اطمینان داشته باشد كه فقیر طعام را به عیالات خود می دهد یا به آنها می خوراند، می تواند برای هر یك از عیالات فقیر اگرچه صغیر باشند یك مد به آن فقیر بدهد.
1687 كسی كه قضای روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمدا كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، باید به ده فقیر هر كدام یك مد كه تقریبا ده سیر است طعام بدهد، و اگر نمی تواند بنابر احتیاط واجب باید سه روز پی در پی روزه بگیرد.
جاهایی كه فقط قضای روزه واجب است
1688 در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است، و كفاره واجب نیست:اول: آنكه روزه دار در روز ماه رمضان عمدا قی كند. دوم: آنكه در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصیلی كه در مساله گفته شد تا اذان صبح از خواب سوم بیدار نشود. . سوم: عملی كه روزه را باطل می كند بجا نیاورد، ولی نیت روزه نكند یار یا كند، یا قصد كند كه روزه نباشد. چهارم: آنكه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش كند، و با حال جنابت یك روز یا چند روز روزه بگیرد. پنجم: آنكه در ماه رمضان بدون این كه تحقیق كند صبح شده یا نه، كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده و نیز اگر بعد از تحقیق با این كه گمان دارد صبح شده، كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده قضای آن روزه بر او واجب است. ولی اگر بعد از تحقیق گمان یا یقین كند كه صبح شده و چیزی بخورد، و بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست، بلكه اگر بعد از تحقیق شك كند كه صبح شده یا نه و كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست. ششم: آنكه كسی بگوید صبح نشده و انسان به گفته او كاری كه روزه را باطل می كند انجام هد، بعد معلوم شود صبح بوده است. هفتم: آنكه كسی بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نكند، یا خیال كند شوخی می كند و كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است. هشتم: آنكه به گفته كس دیگر كه عادل باشد افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. نهم: آنكه در هوای صاف به واسطه تاریكی یقین كند كه مغرب شده و افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. ولی اگر در هوای ابر به گمان این كه مغرب شده افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا لازم نیست. دهم: آنكه برای خنك شدن، یا بی جهت مضمضه كند، یعنی آب در دهان بگرداند و بی اختیار فرو رود، ولی اگر فراموش كند كه روزه است و آب را فرو دهد، یا برای وضو مضمضه كند و بی اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
1689 اگر غیر آب چیز دیگری را در دهان ببرد و بی اختیار فرو رود، یا آب داخل بینی كند و بی اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
1690 مضمضه زیاد برای روزه دار مكروه است، و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بیرون بریزد.
1691 اگر انسان بداند كه به واسطه مضمضه، بی اختیار یا از روی فراموشی آب وارد گلویش می شود، نباید مضمضه كند.
1692 اگر در ماه رمضان بعد از تحقیق یقین كند كه صبح نشده و كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نیست.
1693 اگر انسان شك كند كه مغرب شده یا نه، نمی تواند افطار كند، ولی اگر شك كند كه صبح شده یا نه، پیش از تحقیق هم می تواند كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد.
احكام روزه قضا
1694 اگر دیوانه عاقل شود، واجب نیست روزه های وقتی را كه دیوانه بوده قضا نماید.
1695 اگر كافر مسلمان شود، واجب نیست روزه های وقتی را كه كافر بوده قضا نماید، ولی اگر مسلمانی كافر شود و دوباره مسلمان گردد، روزه های وقتی را كه كافر بوده باید قضا نماید.
1696 روزه ای كه از انسان به واسطه مستی فوت شده باید قضا نماید، اگرچه چیزی را كه به واسطه آن مست شده برای معالجه خورده باشد، بلكه اگر نیت روزه كرده و مست شده و در حال مستی روزه را ادامه داده تا از مستی خارج شده باشد، بنا بر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام كند و بعدا قضا نماید.
1697 اگر برای عذری چند روز روزه نگیرد و بعد شك كند كه چه وقت عذر او برطرف شده، می تواند مقدار كمتر را كه احتمال می دهد روزه نگرفته قضا نماید، مثلا كسی كه پیش از ماه رمضان مسافرت كرده و نمی داند پنجم رمضان از سفر برگشته یا ششم، می تواند پنج روز روزه بگیرد. و نیز كسی هم كه نمی داند چه وقت عذر برایش پیدا شده، می تواند مقدار كمتر را قضا نماید، مثلا اگر در آخرهای ماه رمضان مسافرت كند و بعد از رمضان برگردد و نداند كه بیست و پنجم رمضان مسافرت كرده یا بیست و ششم، می تواند مقدار كمتر یعنی پنج روز را قضا كند.
1698 اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضای هر كدام را كه اول بگیرد مانعی ندارد، ولی اگر وقت قضای رمضان آخر تنگ باشد، مثلا پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان مانده باشد، باید اول، قضای رمضان آخر را بگیرد.
1699 اگر قضای روزه چند رمضان بر او واجب باشد، و در نیت معین نكند روزه ای را كه می گیرد قضای كدام رمضان است، قضای سال اول حساب می شود.
1700 كسی كه قضای روزه رمضان را گرفته، اگر وقت قضای روزه او تنگ نباشد، می تواند پیش از ظهر روزه خود را باطل نماید.
1701 اگر قضای روزه ماه رمضان شخص دیگری را گرفته باشد،
1702 اگر به واسطه مرض یا حیض یا نفاس، روزه رمضان را نگیرد و پیش از تمام شدن رمضان بمیرد، لازم نیست روزه هایی را كه نگرفته، برای او قضا كنند، اگر چه مستحب است.
1703 اگر به واسطه مرضی روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بكشد، قضای روزه هایی را كه نگرفته بر او واجب نیست، و باید برای هر روز یك مدكه تقریبا ده سیر است طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.ولی اگر به واسطه عذر دیگری، مثلا برای مسافرت روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقی بماند، روزه هایی را كه نگرفته، باید قضا كند، و احتیاط مستحب آن است كه برای هر روز یك مد طعام هم به فقیر بدهد.
1704 اگر به واسطه مرضی روزه رمضان را نگیرد و بعد از رمضان مرض او برطرف شود ولی عذر دیگری پیدا كند كه نتواند تا رمضان بعد قضای روزه را بگیرد، باید روزه هایی را كه نگرفته، قضا نماید. و نیز اگر در ماه رمضان غیر مرض، عذر دیگری داشته باشد و بعد از رمضان آن عذر برطرف شود و تا رمضان سال بعد به واسطه مرض نتواند روزه بگیرد، روزه هایی را كه نگرفته، باید قضا كند.
1705 اگر در ماه رمضان به واسطه عذری روزه نگیرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود و تا رمضان آینده عمدا قضای روزه را نگیرد، باید روزه را قضا كند و برای هر روز یك مد گندم یا جو و مانند اینها هم به فقیر بدهد.
1706 اگر در قضای روزه كوتاهی كند تا وقت تنگ شود و در تنگی وقت عذری پیدا كند، باید قضا را بگیرد و برای هر روز یك مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد، بلكه اگر موقعی كه عذر دارد، تصمیم داشته باشد كه بعد از برطرف شدن عذر روزه های خود را قضا كند، و پیش از آن كه قضا نماید در تنگی وقت عذر پیدا كند، باید قضای آن را بگیرد، و احتیاط واجب آن است كه برای هر روز هم یك مد غذا به فقیر بدهد.
1707 اگر مرض انسان چند سال طول بكشد، بعد از آن كه خوب شد اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت داشته باشد، باید قضای رمضان آخر را بگیرد و برای هر روز از سالهای پیش یك مد كه تقریبا ده سیر است، طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.
1708 كسی كه باید برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد، می تواند كفاره چند روز را به یك فقی بدهد.
1709 اگر قضای روزه رمضان را چند سال تاخیر بیندازد، باید قضا را بگیرد و برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد.
1710 اگر روزه رمضان را عمدا نگیرد، باید قضای آن را به جا آورد و برای هر روز دو ماه روزه بگیرد، یا به شصت فقیر طعام بدهد، یا یك بنده آزاد كند. و چنانچه تا رمضان آینده قضای آن روزه را به جا نیاورد، برای هر روز نیز دادن یك مد طعام لازم است.
1711 اگر روزه رمضان را عمدا نگیرد و در روز كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، مثلا چند مرتبه جماع كند، یك كفاره كافی است.
1712 بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی كه در مساله گفته شد بجا آورد، ولی قضای روزه مادر بر پسر واجب نیست.
1713 اگر پدر غیر از روزه رمضان، روزه واجب دیگری را مانند روزه نذر نگرفته باشد، باید پسر بزرگتر قضا نماید.
احكام روزه مسافر
1714 مسافری كه باید نمازهای چهار ركعتی را در سفر دو ركعت بخواند،نباید روزه بگیرد. و مسافری كه نمازش را تمام می خواند، مثل كسی كه شغلش مسافرت، یا سفر او سفر معصیت است، باید در سفر روزه بگیرد.
1715 مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، ولی اگر برای فرار از روزه باشد،مكروه است.
1716 اگر غیر روزه رمضان روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، بنا براحتیاط واجب نباید در آن روز مسافرت كند، و اگر در سفر باشد، باید قصد كند كه ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد، ولی اگر نذر كرده باشد روز معینی را روزه بگیرد، می تواند در آن روز مسافرت نماید.
1717 اگر نذر كند روزه بگیرد و روز آن را معین نكند، نمی تواند آن را در سفر بجا آورد. ولی چنانچه نذر كند كه روز معینی را در سفر روزه بگیرد، بایدآن را در سفر بجا آورد. و نیز اگر نذر كند روز معینی را چه مسافر باشد یا نباشد،روزه بگیرد، باید آن روز را اگرچه مسافر باشد روزه بگیرد.
1718 مسافر می تواند برای خواستن حاجت، سه روز در مدینه طیبه روزه مستحبی بگیرد.
1719 كسی كه نمی داند روزه مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگیرد و در بین روز مساله را بفهمد، روزه اش باطل می شود، و اگر تا مغرب نفهمد، روزه اش صحیح است.
1720 اگر فراموش كند كه مسافر است، یا فراموش كند كه روزه مسافر باطل می باشد و در سفر روزه بگیرد، روزه او باطل است.
1721 اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید، باید روزه خود را تمام كند، و اگر پیش از ظهر مسافرت كند، وقتی به حد ترخص برسد، یعنی به جایی برسد كه دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشنود، باید روزه خود را باطل كند، و اگر پیش از آن روزه را باطل كند، بنابر احتیاط كفاره نیز بر او واجب است.
1722 اگر مسافر پیش از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد كه می خواهد ده روز در آن جا بماند، چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد، و اگر انجام داده روزه آن روز بر او واجب نیست.
1723 اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد كه می خواهد ده روز در آن جا بماند، نباید آن روز را روزه بگیرد.
1724 مسافر و كسی كه از روزه گرفتن عذر دارد، مكروه است در روز ماه رمضان جماع نماید و در خوردن و آشامیدن كاملا خود را سیر كند.
كسانی كه روزه بر آنها واجب نیست
1725 كسی كه به واسطه پیری نمی تواند روزه بگیرد، یا برای او مشقت دارد،روزه بر او واجب نیست، ولی در صورت دوم باید برای هر روز یك مد كه تقریبا ده سیر است گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.
1726 كسی كه به واسطه پیری روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید قضای روزهایی را كه نگرفته بجا آورد.
1727 اگر انسان مرضی دارد كه زیاد تشنه می شود و نمی تواند تشنگی را تحمل كند،یا برای او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست. ولی در صورت دوم باید برای هر روز یك مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. و احتیاط واجب آن است كه بیشتر از مقداری كه ناچار است آب نیاشامد، و چنانچه بعد بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید روزه هایی را كه نگرفته قضا نماید.
1728 زنی كه زاییدن او نزدیك است و روزه برای حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست، و باید برای هر روز یك مد طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. و نیز اگر روزه برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست. و بنابر احتیاط واجب باید برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد، ودر هر دو صورت روزه هایی را كه نگرفته باید قضا نماید.
1729 زنی كه بچه شیر می دهد و شیر او كم است، چه مادر بچه یا دایه او باشد، یا بی اجرت شیر دهد، اگر روزه برای بچه ای كه شیر می دهد ضرر دارد، روزه براو واجب نیست و باید برای هر روز یك مد طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. و نیز اگر برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست، و بنابر احتیاط واجب باید برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد و در هر دو صورت روزه هایی را كه نگرفته باید قضا نماید. ولی اگر كسی پیدا شود كه بی اجرت بچه را شیر دهد، یا برای شیر دادن بچه از پدر یا مادر بچه یا از كس دیگر كه اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، احتیاط واجب آن است كه بچه را به او بدهد و روزه بگیرد.
راه ثابت شدن اول ماه
1730 اول ماه به پنج چیز ثابت می شود: اول: آنكه خود انسان ماه را ببیند. دوم: عده ای كه از گفته آنان یقین پیدا می شود بگویند ماه را دیده ایم. و همچنین است هر چیزی كه به واسطه آن یقین پیدا شود. سوم: دو مرد عادل بگویند كه در شب ماه را دیده ایم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یكدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف واقع باشد، مثل این كه بگویند داخل دایره ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت نمی شود. اما اگر در تشخیص بعضی خصوصیات اختلاف داشته باشند، مثل آن كه یكی بگوید ماه بلند بود و دیگری بگوید نبود، به گفته آنان اول ماه ثابت می شود. چهارم: سی روز از اول ماه شعبان بگذرد كه بواسطه آن اول ماه رمضان ثابت می شود، و سی روز از اول رمضان بگذرد كه بواسطه آن اول ماه شوال ثابت می شود. پنجم: حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است.
1731 اگر حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است، كسی هم كه تقلید او را نمی كند،باید به حكم او عمل نماید، ولی كسی كه می داند حاكم شرع اشتباه كرده، نمی تواند به حكم او عمل نماید.
1732 اول ماه با پیشگویی منجمین ثابت نمی شود، ولی اگر انسان از گفته آنان یقین پیدا كند، باید به آن عمل نماید.
1733 بلند بودن ماه یا دیر غروب كردن آن، دلیل نمی شود كه شب پیش، شب اول ماه بوده است.
1734 اگر اول ماه رمضان برای كسی ثابت نشود و روزه نگیرد، چنانچه دو مرد عادل بگویند كه شب پیش ماه را دیده ایم، باید روزه آن روز را قضا نماید.
1735 اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزدیك باشند، یا انسان بداند كه افق آنها یكی است.
1736 اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود، مگر دو شهری كه از یكی به دیگری تلگراف كرده اند نزدیك یا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روی حكم حاكم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
1737 روزی را كه انسان نمی داند آخر رمضان است یا اول شوال، باید روزه بگیرد، ولی اگر پیش از مغرب بفهمد كه اول شوال است، باید افطار كند.
1738 اگر زندانی نتواند به ماه رمضان یقین كند، باید به گمان عمل نماید، و اگر آن هم ممكن نباشد، هر ماهی را كه روزه بگیرد صحیح است. و بنابر احتیاط واجب باید بعد از گذشتن یازده ماه از ماهی كه روزه گرفته، دوباره یك ماه روزه بگیرد. ولی اگر بعد گمان پیدا كرد، باید به آن عمل نماید.
روزه های حرام و مكروه
1739 روزه عید فطر و قربان حرام است، و نیز روزی را كه انسان نمی داند آخر شعبان است یا اول رمضان، اگر به نیت اول رمضان روزه بگیرد، حرام می باشد.
1740 اگر زن به واسطه گرفتن روزه مستحبی حق شوهرش از بین برود، و همچنین اگر شوهر او را از گرفتن روزه مستحبی جلوگیری كند، بنابر احتیاط واجب باید خودداری كند.
1741 روزه مستحبی اولاد اگر اسباب اذیت پدر و مادر یا جد شود، جایز نیست، بلكه اگر اسباب اذیت آنان نشود، ولی او را از گرفتن روزه مستحبی جلوگیری كنند، احتیاط واجب آن است كه روزه نگیرد.
1742 اگر پسر بدون اجازه پدر روزه مستحبی بگیرد، و در بین روز پدر او را نهی كند، باید افطار كند.
1743 كسی كه می داند روزه برای او ضرر ندارد، اگرچه دكتر بگوید ضرر دارد،باید روزه بگیرد. و كسی كه یقین یا گمان دارد كه روزه برایش ضرر دارد، اگرچه دكتر بگوید ضرر ندارد، باید روزه نگیرد، و اگر روزه بگیرد، صحیح نیست، مگر آن كه به قصد قربت بگیرد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.
1744 اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برایش ضرر دارد و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، نباید روزه بگیرد،و اگر روزه بگیرد صحیح نیست، مگر آن كه به قصد قربت گرفته باشد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.
1745 كسی كه عقیده اش این است كه روزه برای او ضرر ندارد، اگر روزه بگیرد و بعد از مغرب بفهمد روزه برای او ضرر داشته، باید قضای آن را بجا آورد.
1746 غیر از روزه هایی كه گفته شد، روزه های حرام دیگری هم هست كه در كتابهای مفصل گفته شده است.
1747 روزه روز عاشورا و روزی كه انسان شك دارد روز عرفه است یا عید قربان،مكروه است.
روزه های مستحب
1748 روزه تمام روزهای سال غیر از روزه های حرام و مكروه كه گفته شد مستحب است. و برای بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است، كه از آن جمله است: 1- پنجشنبه اول و پنجشنبه آخر هر ماه، و چهارشنبه اولی كه بعد از روز دهم ماه است.و اگر كسی اینها را بجا نیاورد مستحب است قضا نماید، و چنانچه اصلا نتواند روزه بگیرد، مستحب است برای هر روز یك مد طعام یا 6/12 نخود نقره به فقیر بدهد. 2- سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه. 3- تمام ماه رجب و شعبان و بعضی از این دو ماه اگر چه یك روز باشد. 4- روز عید نوروز، روز بیست و پنجم و بیست و نهم ذی قعده، روز اول تا روز نهم ذی حجه، روز عرفه ولی اگر بواسطه ضعف روزه، نتواند دعاهای روز عرفه را بخواند، روزه آن روز مكروه است، عید سعید غدیر 18 ذی حجه روز اول و سوم محرم،میلاد مسعود پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم، 17 ربیع الاول روز مبعث حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم، 27 رجب و اگر كسی روزه مستحبی بگیرد واجب نیست آن را به آخر برساند، بلكه اگر برادر مؤمنش او را به غذا دعوت كند، مستحب است دعوت او را قبول كند، و در بین روز افطار نماید.
مواردی كه مستحب است انسان از كارهایی كه روزه را باطل می كند خودداری نماید
1749 برای شش نفر مستحب است در ماه رمضان اگر چه روزه نیستند از كارهای كه روزه را باطل می كند خوداری نمایند: اول: مسافری كه در سفر، كاری كه روزه را باطل می كند انجام داده باشد و پیش از ظهر به وطنش یا به جایی كه می خواهد ده روز بماند، برسد. دوم: مسافری كه بعد از ظهر به وطنش یا به جایی كه می خواهد ده روز در آن جا بماند برسد. سوم: مریضی كه پیش از ظهر خوب شود و كاری كه روزه را باطل می كند انجام داده باشد. چهارم: مریضی كه بعد از ظهر خوب شود. پنجم: زنی كه در بین روز از خون حیض یا نفاس پاك شود. ششم: كافری كه در روز ماه رمضان مسلمان شود.
1750 مستحب است روزه دار نماز مغرب و عشا را پیش از افطار كردن بخواند،ولی اگر كسی منتظر اوست یا میل زیادی به غذا دارد كه نمی تواند با حضور قلب نماز بخواند، بهتر است اول افطار كند. ولی به قدری كه ممكن است نماز را در وقت فضیلت آن بجا آورد.
نیت
1550 لازم نیست انسان نیت روزه را از قلب خود بگذراند یا مثلا بگوید فردا را روزه می گیرم بلكه همین قدر كه برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب كاری كه روزه را باطل می كند انجام ندهد، كافی است و برای آن كه یقین كند تمام این مدت را روزه بوده، باید مقداری پیش از اذان صبح و مقداری هم بعد از مغرب از انجام كاری كه روزه را باطل می كند خودداری نماید.
1551 انسان می تواند در هر شب از ماه رمضان برا روزه فردای آن نیت كند بهتر است كه شب اول ما هم نیت روزه همه ماه را بنماید.
1552 از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح، هر وقت نیت روزه فردا را بكند اشكال ندارد.
1553 وقت نیت روزه مستحبی از اول شب است تا موقعی كه به اندازه نیت كردن به مغرب وقت مانده باشد، كه اگر تا این وقت كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد و نیت روزه مستحبی كند، روزه او صحیح است.
1554 كسی كه پیش از اذان صبح بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شود و نیت كند، روزه او صحیح است چه روزه او واجب باشد چه مستحب، و اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمی تواند نیت روزه واجب نماید.
1555 اگر بخواهد غیر روزه رمضان، روزه دیگری بگیرد باید آن را معین نماید، مثلا نیت كند كه روزه قضا یا روزه نذر می گیرم، ولی در ماه رمضان لازم نیست نیت كند كه روزه ماه رمضان می گیرم، بلكه اگر نداند ماه رمضان است، یا فراموش نماید و روزه دیگری را نیت كند، روزه ماه رمضان حساب می شود.
1556 اگر بداند ماه رمضان است و عمدا نیت روزه غیر رمضان كند، نه روزه رمضان حساب می شود و نه روزه ای كه قصد كرده است.
1557 سوم بوده،روزه او صحیح است.
1558 اگر پیش از اذان صبح نیت كند و بیهوش شود و در بین روز به هوش آید، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و اگر تمام نكرد،قضای آن را بجا آورد.
1559 اگر پیش از اذان صبح نیت كند و مست شود و در بین روز بهوش آید، احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را تمام كند و قضای آن را هم بجا آورد.
1560 اگر پیش از اذان صبح نیت كند و بخوابد و بعد از مغرب بیدار شود،روزه اش صحیح است.
1561 اگر نداند یا فراموش كند كه ماه رمضان است و پیش از ظهر ملتفت شود،چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، باید نیت كند و روزه او صحیح است و اگر كاری كه روزه را باطل می كند انجام داده باشد، یا بعداز ظهر ملتفت شود كه ماه رمضان است، روزه او باطل می باشد ولی باید تا مغرب كاری كه روزه را باطل می كند انجام ندهد و بعد از رمضان هم روزه آن روز را قضا نماید.
1562 اگر بچه پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، باید روزه بگیرد، واگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نیست.
1563 كسی كه برای به جا آوردن روزه میتی اجیر شده اگر روزه مستحبی بگیرد اشكال ندارد، ولی كسی كه روزه قضا یا روزه واجب دیگری دارد، نمی تواند روزه مستحبی بگیرد. و چنانچه فراموش كند و روزه مستحب بگیرد، در صورتی كه پیش از ظهر یادش بیاید، روزه مستحبی او به هم می خورد و می تواند نیت خود را به روزه واجب برگرداند. و اگر بعد از ظهر ملتفت شود، روزه او باطل است، و اگر بعداز مغرب یادش بیاید، روزه اش صحیح است، اگر چه بی اشكال نیست.
1564 اگر غیر از روزه ماه رمضان، روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، مثلا نذر كرده باشد كه روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه عمدا تا اذان صبح نیت نكند،روزه اش باطل است، و اگر نداند كه روزه آن روز بر او واجب است، یا فراموش كند و پیش از ظهر یادش بیاید، چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، روزه او صحیح و گرنه باطل می باشد.
1565 اگر برای روزه واجب غیر معینی مثل روزه كفاره، عمدا تا نزدیك ظهر نیت نكند، اشكال ندارد. بلكه اگر پیش از نیت تصمیم داشته باشد كه روزه نگیرد، یا تردید داشته باشد كه بگیرد یا نه، چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، و پیش از ظهر نیت كند، روزه او صحیح است.
1566 اگر در ماه رمضان پیش از ظهر كافر مسلمان شود و از اذان صبح تا آن وقت كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، نمی تواند روزه بگیرد و قضا هم ندارد.
1567 اگر مریض پیش از ظهر ماه رمضان خوب شود و از اذان صبح تا آن وقت كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده باشد، باید نیت روزه كند و آن روز را روزه بگیرد، و چنانچه بعد از ظهر خوب شود، روزه آن روزه بر او واجب نیست.
1568 روزی را كه انسان شك دارد آخر شعبان است یا اول رمضان واجب نیست روزه بگیرد، و اگر بخواهد روزه بگیرد می تواند نیت روزه رمضان كند، ولی اگر نیت روزه قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب می شود.
1569 اگر روزی را كه شك دارد آخر شعبان است یا اول رمضان، به نیت روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند آن روزه بگیرد، و در بین روز بفهمد كه ماه رمضان است باید نیت روزه رمضان كند.
1570 اگر در روزه واجب معینی مثل روزه رمضان از نیت روزه گرفتن برگردد، روزه اش باطل است، ولی چنانچه نیت كند كه چیزی را كه روزه را باطل می كند بجا آورد در صورتی كه آن را انجام ندهد، روزه اش باطل نمی شود.
1571 در روزه مستحب و روزه واجبی كه وقت آن معین نیست مثل روزه كفاره، اگر قصد كند كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، یا مردد شود كه به جا آورد یا نه،چنانچه به جا نیاورد و پیش از ظهر دوباره نیت روزه كند، روزه او صحیح است.
چیزهایی كه روزه را باطل می كند
1572 نه چیز روزه را باطل می كند: اول: خوردن و آشامیدن. دوم: جماع. سوم:استمنا، و استمنا آن است كه انسان با خود كاری كند كه منی از او بیرون آید.چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر علیهم السلام. پنجم:رساندن غبار غلیظ به حلق. ششم: فرو بردن تمام سر در آب. هفتم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح. هشتم: اماله كردن با چیزهای روان.نهم: قی كردن. و احكام اینها در مسایل آینده گفته می شود.
1- خوردن و آشامیدن
1573 اگر روزه دار عمدا چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل می شود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز معمول باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاك و شیره درخت، و چه كم باشد یا زیاد. حتی اگر مسواك را از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد، روزه او باطل می شود، مگر آنكه رطوبت مسواك در آب دهان به طوری از بین برود كه رطوبت خارج به آن گفته نشود.
1574 اگر موقعی كه مشغول غذا خوردن است بفهمد صبح شده، باید لقمه را از دهان بیرون آورد. و چنانچه عمدا فرو برد، روزه اش باطل است و به دستوری كه بعدا گفته خواهد شد، كفاره هم بر او واجب می شود.
1575 اگر روزه دار سهوا چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه اش باطل نمی شود.
1576 احتیاط واجب آن است كه روزه دار از استعمال آمپولی كه به جای غذا به كار می رود، خودداری كند. ولی تزریق آمپولی كه عضو را بی حس می كند یا به جای دوا استعمال می شود، اشكال ندارد.
1577 اگر روزه دار چیزی را كه لای دندان مانده است، عمدا فرو ببرد، روزه اش باطل می شود.
1578 كسی كه می خواهد روزه بگیرد، لازم نیست پیش از اذان دندانهایش را خلال كند، ولی اگر بداند غذایی كه لای دندان مانده در روز فرو می رود، چنانچه خلال نكند و چیزی از آن فرو رود روزه اش باطل می شود. بلكه اگر فرو هم نرود، بنابر احتیاط واجب باید قضای آن روز را بگیرد.
1579 فرو بردن آب دهان، اگر چه بواسطه خیال كردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی كند.
1580 فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده، اشكال ندارد. ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب آن است كه آن را فرو نبرد.
1581 اگر روزه دار به قدری تشنه شود كه بترسد از تشنگی بمیرد، می تواند به اندازه ای كه از مردن نجات پیدا كند آب بیاشامد، ولی روزه او باطل می شود. و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیه روز از بجا آوردن كاری كه روزه را باطل می كند،خودداری نماید.
1582 جویدن غذا برای بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها كه معمولا به حلق نمی رسد، اگر چه اتفاقا به حلق برسد، روزه را باطل نمی كند. ولی اگر انسان ازاول بداند كه به حلق می رسد، چنانچه فرو رود، روزه اش باطل می شود، و باید قضای آن را بگیرد و كفاره هم بر او واجب است.
1583 انسان نمی تواند برای ضعف روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است كه معمولا نمی شود آن را تحمل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.
2- جماع
1584 جماع روزه را باطل می كند، اگر چه به مقدار ختنه گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید.
1585 اگر كمتر از مقدار ختنه گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید، روزه باطل نمی شود، ولی كسی كه آلتش را بریده اند اگر كمتر از ختنه گاه را هم داخل كند، روزه اش باطل می شود.
1586 اگر شك كند كه به اندازه ختنه گاه داخل شده یا نه، روزه او صحیح است. و كسی كه آلتش را بریده اند، اگر شك كند كه دخول شده یا نه، روزه او صحیح است.
1587 اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نماید، یا او را به جماع مجبور نمایند، به طوری كه از خود اختیاری نداشته باشد، روزه او باطل نمی شود. ولی چنانچه در بین جماع یادش بیاید یا دیگر مجبور نباشد، باید فورا از حال جماع خارج شود، و اگر خارج نشود، روزه او باطل است.
3- استمناء
1588 اگر روزه دار استمنا كند، یعنی با خود كاری كند كه منی از او بیرون آید، روزه اش باطل می شود.
1589 اگر بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل نیست. ولی اگر كاری كند كه بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه اش باطل می شود.
1590 هرگاه روزه دار بداند كه اگر در روز بخوابد، محتلم می شود، یعنی در خواب منی از او بیرون می آید، می تواند در روز بخوابد. و چنانچه بخوابد و محتلم هم بشود، روزه اش صحیح است.
1591 اگر روزه دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود، واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری كند.
1592 روزه داری كه محتلم شده، می تواند بول كند و به دستوری كه در مساله گفته شد، استبرا نماید. ولی اگر بداند به واسطه بول یا استبرا كردن باقی مانده منی از مجری بیرون می آید، در صورتی كه غسل كرده باشد، نمی تواند استبرا كند.
1593 روزه داری كه محتلم شده، اگر بداند منی در مجری مانده و در صورتی كه پیش از غسل بول نكند بعد از غسل منی از او بیرون می آید، بنابر احتیاط واجب بایدپیش از غسل بول كند.
1594 اگر به قصد بیرون آمدن منی كاری بكند، در صورتی كه منی ازاو بیرون نیاید، روزه اش باطل نمی شود.
1595 اگر روزه دار بدون قصد بیرون آمدن منی با كسی بازی و شوخی كند، در صورتی كه عادت نداشته باشد كه بعد از بازی و شوخی منی از او خارج شود، اگرچه اتفاقا منی بیرون آید، روزه او صحیح است. ولی اگر شوخی را ادامه دهد تا آن جا كه نزدیك است منی خارج شود، و خودداری نكند تا خارج گردد، روزه اش باطل است.
4- دروغ بستن به خدا و پیغمبر
1596 اگر روزه دار به گفتن یا به نوشتن یا به اشاره و مانند اینها، به خدا و پیغمبر و جانشینان آن حضرت عمدا نسبت دروغ بدهد، اگر چه فورا بگوید دروغ گفتم، یا توبه كند، روزه او باطل است. و احتیاط واجب آن است كه حضرت زهرا سلام الله علیها و سایر پیغمبران و جانشینان آنان هم در این حكم فرقی ندارند.
1597 اگر بخواهد خبری را كه نمی داند راست است یا دروغ نقل كند، بنابر احتیاط واجب باید از كسی كه آن خبر را گفته یا از كتابی كه آن خبر در آن نوشته شده، نقل نماید. لیكن اگر خودش هم خبر بدهد، روزه اش باطل نمی شود.
1598 اگر چیزی را به اعتقاد این كه راست است از قول خدا یا پیغمبر نقل كند و بعد بفهمد دروغ بوده، روزه اش باطل نمی شود.
1599 اگر بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر روزه را باطل می كند و چیزی را كه می داند دروغ است به آنان نسبت دهد و بعدا بفهمد آن چه را كه گفته، راست بوده، روزه اش صحیح است.
1600 اگر دروغی را كه دیگری ساخته عمدا به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر نسبت دهد، روزه اش باطل می شود، ولی اگر از قول كسی كه آن دروغ را ساخته نقل كند، اشكال ندارد.
1601 اگر از روزه دار بپرسند كه آیا پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم چنین مطلبی فرموده اند و او جایی كه در جواب باید بگوید نه، عمدا بگوید بلی، یا جایی كه باید بگوید بلی، عمدا بگوید نه، روزه اش باطل می شود.
1602 اگر از قول خدا یا پیغمبر حرف راستی را بگوید، بعد بگوید دروغ گفتم، یا در شب دروغی را به آنان نسبت دهد و فردای آن روز كه روزه می باشد بگوید آنچه دیشب گفتم راست است، روزه اش باطل می شود.
5- رساندن غبار غلیظ به حلق
1603 رساندن غبار غلیظ به حلق روزه را باطل می كند، چه غبار چیزی باشد كه خوردن آن حلال است، مثل آرد، یا غبار چیزی باشد كه خوردن آن حرام است.
1604 اگر به واسطه باد غبار غلیظ ی پیدا شود و انسان با این كه متوجه است مواظبت نكند و به حلق برسد، روزه اش باطل می شود.
1605 احتیاط واجب آن است كه روزه دار دود سیگار و تنباكو و مانند اینها را هم به حلق نرساند. ولی بخار غلیظ روزه را باطل نمی كند، مگر این كه در دهان به صورت آب در آید و فرو دهد.
1606 اگر مواظبت نكند و غبار یا بخار یا دود و مانند اینها داخل حلق شود،چنانچه یقین داشته كه به حلق نمی رسد روزه اش صحیح است.
1607 اگر فراموش كند كه روزه است و مواظبت نكند، یا بی اختیار غبار و مانند آن به حلق او برسد، روزه اش باطل نمی شود، و چنانچه ممكن است باید آن را بیرون آورد.
6- فرو بردن سر در آب
1608 اگر روزه دار عمدا تمام سر را در آب فرو برد، اگرچه باقی بدن او از آب بیرون باشد، بنا بر احتیاط واجب باید قضای آن روزه را بگیرد. ولی اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقداری از سر بیرون باشد روزه او باطل نمی شود.
1609 اگر نصف سر را یك دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد،روزه اش باطل نمی شود.
1610 اگر شك كند كه تمام سر زیر آب رفته یا نه روزه اش صحیح است.
1611 اگر سر زیر آب برود ولی مقداری از موها بیرون بماند، روزه باطل می شود.
1612 احتیاط واجب آن است كه سر را در گلاب فرو نبرد، ولی در آبهای مضاف دیگر و در چیزهای دیگر كه روان است، اشكال ندارد.
1613 اگر روزه دار بی اختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد، یا فراموش كند كه روزه است و سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمی شود.
1614 اگر عادتا با افتادن در آب سرش زیر آب می رود، چنانچه با توجه به این مطلب خود را در آب بیندازد و سرش زیر آب برود روزه اش باطل می شود.
1615 اگر فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو برد یا دیگری به زور سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زیر آب یادش بیاید كه روزه است یا آن كس دست خود را بردارد، باید فورا سر را بیرون آورد، و چنانچه بیرون نیاورد، روزه اش باطل می شود.
1616 اگر فراموش كند كه روزه است و به نیت غسل سر را در آب فرو برد، روزه و غسل او صحیح است.
1617 اگر بداند كه روزه است و عمدا برای غسل سر را در آب فرو برد،چنانچه روزه او روزه واجبی باشد كه مثل روزه كفاره وقت معینی ندارد، غسل صحیح و روزه باطل می باشد. ولی اگر واجب معین باشد، اگر به فرو بردن سر در آب قصد غسل كند، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب غسل او هم باطل است،مگر آن كه در زیر آب یا در حال خارج شدن از آب نیت غسل كند، كه در این صورت غسل او صحیح است. و اما اگر روزه ماه رمضان باشد، هم غسل و هم روزه باطل است،مگر آن كه در همان زیر آب توبه نماید و در حال خارج شدن از آب نیت غسل كند،كه در این صورت غسل او صحیح است.
1618 اگر برای آنكه كسی را از غرق شدن نجات دهد، سر را در آب فرو برد، اگرچه نجات دادن او واجب باشد، روزه اش باطل است.
7- باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح
1619 اگر جنب عمدا تا اذان صبح غسل نكند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمدا تیمم ننماید، روزه اش باطل است.
1620 اگر در روزه واجبی كه مثل روزه ماه رمضان وقت آن معین است، تا اذان صبح غسل نكند و تیمم هم ننماید، روزه اش صحیح است.
1621 كسی كه جنب است و می خواهد روزه واجبی بگیرد كه مثل روزه رمضان وقت آن معین است، چنانچه عمدا غسل نكند تا وقت تنگ شود، می تواند با تیمم روزه بگیرد و صحیح است.
1622 اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از یك روز یادش بیاید، باید روزه آن روز را قضا نماید، و اگر بعد از چند روز یادش بیاید، باید روزه هر چند روزی را كه یقین دارد جنب بوده قضا نماید. مثلا اگر نمی داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز را قضا كند.
1623 كسی كه در شب ماه رمضان برای هیچ كدام از غسل و تیمم وقت ندارد،اگر خود را جنب كند روزه اش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب می شود، ولی اگر برای تیمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب كند، با تیمم روزه او صحیح است، ولی گناهكار است.
1624 اگر گمان كند كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تیمم كند روزه اش صحیح است.
1625 كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند كه اگر بخوابد تا صبح بیدار نمی شود، نباید بخوابد، و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزه اش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب می شود.
1626 هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود، اگر احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد بیدار می شود برای غسل، می تواند بخوابد.
1627 كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه تصمیم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند، روزه اش صحیح است.
1628 كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه غفلت داشته باشد كه بعد از بیدار شدن باید غسل كند، در صورتی كه بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند، روزه اش صحیح است.
1629 كسی كه در شب ماه رمضان جنب است و می داند یا احتمال می دهد كه اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل كند، یا تردید داشته باشد كه غسل كند یا نه، در صورتی كه بخوابد و بیدار نشود، روزه اش باطل است.
1630 اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد كه اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود و تصمیم هم داشته باشد كه بعد از بیدار شدن غسل كند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا كند، و همچنین است اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد، و كفاره بر او واجب نمی شود.
1631 خوابی را كه در آن محتلم شده نباید خواب اول حساب كرد، بلكه اگراز آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد، خواب اول حساب می شود.
1632 اگر روزه دار در روز محتلم شود، واجب نیست فورا غسل كند.
1633 هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگرچه بداند پیش از اذان محتلم شده، روزه او صحیح است.
1634 كسی كه می خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگر چه از روی عمد نباشد، روزه او باطل است.
1635 كسی كه می خواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، اگرچه بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان محتلم شده است، چنانچه وقت روزه تنگ است، مثلا پنچ روز روزه رمضان دارد، و پنج روز هم به رمضان مانده است، بعد از رمضان عوض آن را به جا آورد، و اگر وقت قضای روزه تنگ نیست روزه بگیرد.
1636 اگر در روزه واجبی غیر روزه رمضان و قضای آن، تا اذان صبح جنب بماند، روزه اش صحیح است، چه وقت آن معین باشد و چه نباشد.
1637 اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و عمدا غسل نكند، یا اگر وظیفه او تیمم است تیمم نكند، روزه اش باطل است.
1638 اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای غسل وقت نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزه ماه رمضان یا قضای آن را بگیرد، باید تیمم نماید و روزه اش صحیح است، و اگر بخواهد روزه مستحب یا روزه واجب مثل روزه كفاره و روزه نذری بگیرد، اگرچه بدون تیمم هم روزه اش صحیح است، ولی احتیاط مستحب آن است كه تیمم كند.
1639 اگر زن نزدیك اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و برای هیچ كدام از غسل و تیمم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد كه پیش از اذان پاك شده، روزه او صحیح است، ولی اگر در وسعت وقت قضای رمضان را گرفته باشد،صحیح بودن آن اشكال دارد.
1640 اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاك شود، یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند، اگر چه نزدیك مغرب باشد، روزه او باطل است.
1641 اگر زن غسل حیض یا نفاس را فراموش كند و بعد از یك روز یا چند روز یادش بیاید، روزه هایی كه گرفته صحیح است.
1642 اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاك شود ودر غسل كردن كوتاهی كند و تا اذان غسل نكند و در تنگی وقت تیمم هم نكند، روزه اش باطل است. ولی چنانچه كوتاهی نكند، مثلا منتظر باشد كه حمام زنانه شود، اگرچه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند، در صورتی كه تیمم كند روزه او صحیح است.
1643 اگر زنی كه در حال استحاضه است، غسلهای خود را به تفصیلی كه در احكام استحاضه در مساله به بعد گفته شد به جا آورد، روزه او صحیح است.
1644 كسی كه مس میت كرده، یعنی جایی از بدن خود را به بدن میت رسانده،می تواند بدون غسل مس میت روزه بگیرد. و اگر در حال روزه هم میت را مس نماید،روزه او باطل نمی شود.
8- اماله كردن
1645 اماله كردن با چیز روان اگرچه از روی ناچاری و برای معالجه باشد، روزه را باطل می كند، ولی استعمال شیافهایی كه برای معالجه است اشكال ندارد، و احتیاط واجب آن است كه از استعمال شیافهایی كه برای كیف كردن است، مثل شیاف تریاك یا برای تغذیه از این مجرا است، خودداری نمایند.
9- قی كردن
1646 هرگاه روزه دار عمدا قی كند - اگر چه به واسطه مرض و مانند آن ناچار باشد - روزه اش باطل می شود، ولی اگر سهوا یا بی اختیار قی كند، اشكال ندارد.
1647 اگر در شب چیزی بخورد كه می داند به واسطه خوردن آن در روز بی اختیار قی می كند، احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را قضا نماید.
1648 اگر روزه دار بتواند از قی كردن خودداری كند، چنانچه برای او ضرر و مشقت نداشته باشد، باید خودداری نماید.
1649 اگر مگس در گلوی روزه دار برود، چنانچه به قدری پایین رود كه به فرو بردن آن خوردن نمی گویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است، واگر به این مقدار پایین نرود، باید آن را بیرون آورد، اگرچه موجب شود كه قی كند و روزه اش باطل شود، و چنانچه فرو برد روزه اش باطل می شود، و بنابر احتیاط واجب باید كفاره جمع بدهد.
1650 اگر سهوا چیزی را فرو ببرد و پیش از رسیدن به شكم یادش بیاید كه روزه است، چنانچه به قدری پایین رفته باشد كه اگر آن را داخل شكم كند خوردن نمی گویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است.
1651 اگر یقین داشته باشد كه به واسطه آروغ زدن چیزی از گلو بیرون می آید، نباید عمدا آروغ بزند، ولی اگر یقین نداشته باشد اشكال ندارد.
1652 اگر آروغ بزند و بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانش بیاید آن را بیرون بریزد، و اگر بی اختیار فرو رود، روزه اش صحیح است.
احكام چیزهایی كه روزه را باطل می كند
1653 اگر انسان عمدا و از روی اختیار كاری كه روزه را باطل می كند، انجام دهد،روزه او باطل می شود و چنانچه از روی عمد نباشد اشكال ندارد، ولی جنب اگر بخوابد و به تفصیلی كه در مساله گفته شد تا اذان صبح غسل نكند، روزه او باطل است.
1654 اگر روزه دار سهوا یكی از كارهایی كه روزه را باطل می كند انجام دهد و به خیال این كه روزه اش باطل شده، عمدا دوباره یكی از آنها را بجا آورد، روزه او باطل می شود.
1655 اگر چیزی به زور در گلوی روزه دار بریزند، یا سر او را به زور در آب فرو برند، روزه او باطل نمی شود، ولی اگر مجبورش كنند كه روزه خود را باطل كند مثلا به او بگویند اگر غذا نخوری ضرر مالی یا جانی به تو می زنیم و خودش برای جلوگیری از ضرر، چیزی بخورد، روزه او باطل می شود.
1656 روزه دار نباید جایی برود كه می داند چیزی در گلویش می ریزند یا مجبورش می كنند كه خودش روزه خود را باطل كند، اما اگر قصد رفتن كند و نرود یا بعد از رفتن چیزی به خوردش ندهند، روزه او صحیح است، و چنانچه از روی ناچاری كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، روزه او باطل می شود، ولی اگرچیزی در گلویش بریزند، باطل شدن روزه او محل اشكال است.
آنچه برای روزه دار مكروه است
1657 چند چیز برای روزه دار مكروه است و از آن جمله است: دوا ریختن به چشم و سرمه كشیدن در صورتی كه مزه یا بوی آن به حلق برسد، انجام دادن هر كاری كه مانند خون گرفتن و حمام رفتن باعث ضعف می شود، انفیه كشیدن اگر نداند كه به حلق می رسد و اگر بداند به حلق می رسد جایز نیست، بو كردن گیاههای معطر، نشستن زن در آب، استعمال شیاف، تر كردن لباسی كه در بدن است، كشیدن دندان و هر كاری كه به واسطه آن از دهان خون بیاید، مسواك كردن به چوب تر، و نیز مكروه است انسان بدون قصد بیرون آمدن منی زن خود را ببوسد یا كاری كند كه شهوت خود را به حركت آورد، و اگر به قصد بیرون آمدن منی باشد، در صورتی كه منی بیرون آید، روزه او باطل است.
جاهایی كه قضا و كفاره واجب است
1658 اگر در روزه ماه رمضان عمدا قی كند یا در شب جنب شود و به تفصیلی كه در مساله گفته شد سه مرتبه بیدار شود و بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود،فقط باید قضای آن روز را بگیرد، و چنانچه عمدا اماله كند یا سر زیر آب ببرد،بنابر احتیاط واجب باید كفاره هم بدهد، ولی اگر كار دیگری كه روزه را باطل می كند عمدا انجام دهد، در صورتی كه می دانسته آن كار روزه را باطل می كند، قضا و كفاره براو واجب می شود.
1659 اگر به واسطه ندانستن مساله كاری انجام دهد كه روزه را باطل می كند، چنانچه می توانسته مساله را یاد بگیرد، بنابر احتیاط واجب كفاره بر او ثابت می شود، و اگر نمی توانسته مساله را یاد بگیرد یا اصلا ملتفت مساله نبوده یا یقین داشته كه فلان چیز روزه را باطل نمی كند، كفاره بر او واجب نیست.
كفاره روزه
1660 كسی كه كفاره روزه رمضان بر او واجب است، باید یك بنده آزاد كند یا به دستوری كه در مساله بعد گفته می شود، دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر كند یا به هر كدام، یك مد كه تقریبا ده سیر است، طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها بدهد، و چنانچه اینها برایش ممكن نباشد، هر چند مد كه می تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار كند، اگر چه مثلا بك مرتبه بگوید: "استغفرالله"، و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است كه هر وقت بتواند، كفاره را بدهد.
1661 كسی كه می خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگیرد، باید سی و یك روز آن را پی در پی بگیرد، و اگر بقیه آن پی در پی نباشد، اشكال ندارد.
1662 كسی كه می خواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگیرد، نباید موقعی شروع كند كه در بین سی و یك روز، روزی باشد كه مانند عید قربان روزه آن حرام است.
1663 كسی كه باید پی در پی روزه بگیرد، اگر در بین آن بدون عذر یك روز روزه نگیرد، یا وقتی شروع كند كه در بین آن به روزی برسد كه روزه آن واجب است،مثلا به روزی برسد كه نذر كرده آن روز را روزه بگیرد، باید روزه ها را از سر بگیرد.
1664 اگر در بین روزهایی كه باید پی در پی روزه بگیرد، عذری مثل حیض یا نفاس یا سفری كه در رفتن آن مجبور است، برای او پیش آید، بعد از برطرف شدن عذر واجب نیست روزه ها را از سر بگیرد، بلكه بقیه را بعد از برطرف شدن عذر بجامی آورد.
1665 اگر به چیز حرامی روزه خود را باطل كند، چه آن چیز اصلا حرام باشد مثل شراب و زنا، یا به جهتی حرام شده باشد مثل نزدیكی كردن با عیال خود در حال حیض، بنا بر احتیاط كفاره جمع بر او واجب می شود، یعنی باید یك بنده آزاد كند و دو ماه روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر كند، یا به هر كدام آنها یك مد كه تقریبا ده سیر است گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد، و چنانچه هر سه برایش ممكن نباشد، هر كدام آنها را كه ممكن است باید انجام دهد.
1666 اگر روزه دار دروغی را به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم نسبت دهد، كفاره جمع كه تفصیل آن در مساله پیش گفته شد بنابر احتیاط بر او واجب می شود.
1667 اگر روزه دار در یك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند، یك كفاره براو واجب است، ولی اگر جماع او حرام باشد یك كفاره جمع واجب می شود.
1668 اگر روزه دار در یك روز ماه رمضان چند مرتبه غیر جماع كار دیگری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، برای همه آنها یك كفاره كافی است.
1669 اگر روزه دار جماع حرام كند و بعد با حلال خود جماع نماید، یك كفاره جمع كافی است.
1670 اگر روزه دار كاری كه حلال است و روزه را باطل می كند، انجام دهد،مثلا آب بیاشامد، و بعد كار دیگری كه حرام است و روزه را باطل می كند انجام دهد، مثلا غذای حرامی بخورد، یك كفاره كافی است.
1671 اگر روزه دار آروغ بزند و چیزی در دهانش بیاید، چنانچه عمدا آن را فرو ببرد، روزه اش باطل است و باید قضای آن را بگیرد و كفاره هم بر او واجب می شود، و اگر خوردن آن چیز حرام باشد، مثلا موقع آروغ زدن خون یا غذایی كه از صورت غذا بودن خارج شده به دهان او بیاید و عمدا آن را فرو برد، باید قضای آن روزه را بگیرد، و بنابر احتیاط كفاره جمع هم بر او واجب می شود.
1672 اگر نذر كند كه روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمدا روزه خود را باطل كند، باید یك بنده آزاد نماید، یا دو ماه پی در پی روزه بگیرد،یا به شصت فقیر طعام دهد.
1673 اگر به گفته كسی كه می گوید مغرب شده افطار كند، و بعد بفهمد مغرب نبوده است، قضا و كفاره بر او واجب می شود. ولی اگر خبر دهنده عادل بوده،فقط قضای آن روزه واجب است.
1674 كسی كه عمدا روزه خود را باطل كرده، اگر بعد از ظهر مسافرت كند، یا پیش از ظهر برای فرار از كفاره سفر نماید، كفاره از او ساقط نمی شود، بلكه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش آمد كند، بنابر احتیاط كفاره بر او واجب است.
1675 اگر عمدا روزه خود را باطل كند، و بعد عذری مانند حیض یا نفاس یا مرض برای او پیدا شود، كفاره بر او واجب نیست.
1676 اگر یقین كند كه روز اول ماه رمضان است، و عمدا روزه خود را باطل كند،بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده، كفاره بر او واجب نیست.
1677 اگر انسان شك كند كه آخر رمضان است یا اول شوال، و عمدا روزه خود را باطل كند، بعد معلوم شود اول شوال بوده، كفاره بر او واجب نیست.
1678 اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است جماع كند، چنانچه زن را مجبور كرده باشد، كفاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد، و اگر زن به جماع راضی بوده، بر هر كدام یك كفاره واجب می شود.
1679 اگر زنی شوهر خود را مجبور كند كه جماع نماید، یا كار دیگری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، واجب نیست كه كفاره روزه شوهر را بدهد.
1680 اگر روزه دار در ماه رمضان با زن خود كه روزه دار است جماع كند،چنانچه به طوری زن را مجبور كرده باشد كه از خود اختیاری نداشته باشد، و در بین جماع زن راضی شود، باید مرد دو كفاره و زن یك كفاره بدهد، و اگر با اراده و اختیار عمل را انجام دهد، اگرچه مجبورش كرده باشد، مرد باید كفاره خودش و زن را بدهد.
1681 اگر روزه دار در ماه رمضان با زن روزه دار خود كه خواب است جماع نماید،یك كفاره بر او واجب می شود، و روزه زن صحیح است و كفاره هم بر او واجب نیست.
1682 اگر مرد زن خود را مجبور كند كه غیر جماع كار دیگری كه روزه را باطل می كند بجا آورد، كفاره زن را نباید بدهد، و بر خود زن هم كفاره واجب نیست.
1683 كسی كه به واسطه مسافرت یا مرض روزه نمی گیرد، نمی تواند زن روزه دار خود را مجبور به جماع كند، ولی اگر او را مجبور نماید، بنابر احتیاط باید كفاره اش را بدهد.
1684 انسان نباید در بجا آوردن كفاره كوتاهی كند، ولی لازم نیست فورا آن را انجام دهد.
1685 اگر كفاره بر انسان واجب شود و چند سال آن را بجا نیاورد، چیزی بر آن اضافه نمی شود.
1686 كسی كه باید برای كفاره یك روز شصت فقیر را طعام بدهد، اگر به شصت فقیر دسترسی دارد، نباید به هر كدام از آنها بیشتر از یك مد كه تقریبا ده سیر است طعام بدهد، یا یك فقیر را بیشتر از یك مرتبه سیر نماید، ولی چنانچه انسان اطمینان داشته باشد كه فقیر طعام را به عیالات خود می دهد یا به آنها می خوراند، می تواند برای هر یك از عیالات فقیر اگرچه صغیر باشند یك مد به آن فقیر بدهد.
1687 كسی كه قضای روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمدا كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، باید به ده فقیر هر كدام یك مد كه تقریبا ده سیر است طعام بدهد، و اگر نمی تواند بنابر احتیاط واجب باید سه روز پی در پی روزه بگیرد.
جاهایی كه فقط قضای روزه واجب است
1688 در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است، و كفاره واجب نیست:اول: آنكه روزه دار در روز ماه رمضان عمدا قی كند. دوم: آنكه در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصیلی كه در مساله گفته شد تا اذان صبح از خواب سوم بیدار نشود. . سوم: عملی كه روزه را باطل می كند بجا نیاورد، ولی نیت روزه نكند یار یا كند، یا قصد كند كه روزه نباشد. چهارم: آنكه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش كند، و با حال جنابت یك روز یا چند روز روزه بگیرد. پنجم: آنكه در ماه رمضان بدون این كه تحقیق كند صبح شده یا نه، كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده و نیز اگر بعد از تحقیق با این كه گمان دارد صبح شده، كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده قضای آن روزه بر او واجب است. ولی اگر بعد از تحقیق گمان یا یقین كند كه صبح شده و چیزی بخورد، و بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست، بلكه اگر بعد از تحقیق شك كند كه صبح شده یا نه و كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست. ششم: آنكه كسی بگوید صبح نشده و انسان به گفته او كاری كه روزه را باطل می كند انجام هد، بعد معلوم شود صبح بوده است. هفتم: آنكه كسی بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نكند، یا خیال كند شوخی می كند و كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است. هشتم: آنكه به گفته كس دیگر كه عادل باشد افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. نهم: آنكه در هوای صاف به واسطه تاریكی یقین كند كه مغرب شده و افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. ولی اگر در هوای ابر به گمان این كه مغرب شده افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا لازم نیست. دهم: آنكه برای خنك شدن، یا بی جهت مضمضه كند، یعنی آب در دهان بگرداند و بی اختیار فرو رود، ولی اگر فراموش كند كه روزه است و آب را فرو دهد، یا برای وضو مضمضه كند و بی اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
1689 اگر غیر آب چیز دیگری را در دهان ببرد و بی اختیار فرو رود، یا آب داخل بینی كند و بی اختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
1690 مضمضه زیاد برای روزه دار مكروه است، و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بیرون بریزد.
1691 اگر انسان بداند كه به واسطه مضمضه، بی اختیار یا از روی فراموشی آب وارد گلویش می شود، نباید مضمضه كند.
1692 اگر در ماه رمضان بعد از تحقیق یقین كند كه صبح نشده و كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نیست.
1693 اگر انسان شك كند كه مغرب شده یا نه، نمی تواند افطار كند، ولی اگر شك كند كه صبح شده یا نه، پیش از تحقیق هم می تواند كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد.
احكام روزه قضا
1694 اگر دیوانه عاقل شود، واجب نیست روزه های وقتی را كه دیوانه بوده قضا نماید.
1695 اگر كافر مسلمان شود، واجب نیست روزه های وقتی را كه كافر بوده قضا نماید، ولی اگر مسلمانی كافر شود و دوباره مسلمان گردد، روزه های وقتی را كه كافر بوده باید قضا نماید.
1696 روزه ای كه از انسان به واسطه مستی فوت شده باید قضا نماید، اگرچه چیزی را كه به واسطه آن مست شده برای معالجه خورده باشد، بلكه اگر نیت روزه كرده و مست شده و در حال مستی روزه را ادامه داده تا از مستی خارج شده باشد، بنا بر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام كند و بعدا قضا نماید.
1697 اگر برای عذری چند روز روزه نگیرد و بعد شك كند كه چه وقت عذر او برطرف شده، می تواند مقدار كمتر را كه احتمال می دهد روزه نگرفته قضا نماید، مثلا كسی كه پیش از ماه رمضان مسافرت كرده و نمی داند پنجم رمضان از سفر برگشته یا ششم، می تواند پنج روز روزه بگیرد. و نیز كسی هم كه نمی داند چه وقت عذر برایش پیدا شده، می تواند مقدار كمتر را قضا نماید، مثلا اگر در آخرهای ماه رمضان مسافرت كند و بعد از رمضان برگردد و نداند كه بیست و پنجم رمضان مسافرت كرده یا بیست و ششم، می تواند مقدار كمتر یعنی پنج روز را قضا كند.
1698 اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضای هر كدام را كه اول بگیرد مانعی ندارد، ولی اگر وقت قضای رمضان آخر تنگ باشد، مثلا پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان مانده باشد، باید اول، قضای رمضان آخر را بگیرد.
1699 اگر قضای روزه چند رمضان بر او واجب باشد، و در نیت معین نكند روزه ای را كه می گیرد قضای كدام رمضان است، قضای سال اول حساب می شود.
1700 كسی كه قضای روزه رمضان را گرفته، اگر وقت قضای روزه او تنگ نباشد، می تواند پیش از ظهر روزه خود را باطل نماید.
1701 اگر قضای روزه ماه رمضان شخص دیگری را گرفته باشد،
1702 اگر به واسطه مرض یا حیض یا نفاس، روزه رمضان را نگیرد و پیش از تمام شدن رمضان بمیرد، لازم نیست روزه هایی را كه نگرفته، برای او قضا كنند، اگر چه مستحب است.
1703 اگر به واسطه مرضی روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد طول بكشد، قضای روزه هایی را كه نگرفته بر او واجب نیست، و باید برای هر روز یك مدكه تقریبا ده سیر است طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.ولی اگر به واسطه عذر دیگری، مثلا برای مسافرت روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقی بماند، روزه هایی را كه نگرفته، باید قضا كند، و احتیاط مستحب آن است كه برای هر روز یك مد طعام هم به فقیر بدهد.
1704 اگر به واسطه مرضی روزه رمضان را نگیرد و بعد از رمضان مرض او برطرف شود ولی عذر دیگری پیدا كند كه نتواند تا رمضان بعد قضای روزه را بگیرد، باید روزه هایی را كه نگرفته، قضا نماید. و نیز اگر در ماه رمضان غیر مرض، عذر دیگری داشته باشد و بعد از رمضان آن عذر برطرف شود و تا رمضان سال بعد به واسطه مرض نتواند روزه بگیرد، روزه هایی را كه نگرفته، باید قضا كند.
1705 اگر در ماه رمضان به واسطه عذری روزه نگیرد و بعد از رمضان عذر او برطرف شود و تا رمضان آینده عمدا قضای روزه را نگیرد، باید روزه را قضا كند و برای هر روز یك مد گندم یا جو و مانند اینها هم به فقیر بدهد.
1706 اگر در قضای روزه كوتاهی كند تا وقت تنگ شود و در تنگی وقت عذری پیدا كند، باید قضا را بگیرد و برای هر روز یك مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد، بلكه اگر موقعی كه عذر دارد، تصمیم داشته باشد كه بعد از برطرف شدن عذر روزه های خود را قضا كند، و پیش از آن كه قضا نماید در تنگی وقت عذر پیدا كند، باید قضای آن را بگیرد، و احتیاط واجب آن است كه برای هر روز هم یك مد غذا به فقیر بدهد.
1707 اگر مرض انسان چند سال طول بكشد، بعد از آن كه خوب شد اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت داشته باشد، باید قضای رمضان آخر را بگیرد و برای هر روز از سالهای پیش یك مد كه تقریبا ده سیر است، طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.
1708 كسی كه باید برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد، می تواند كفاره چند روز را به یك فقی بدهد.
1709 اگر قضای روزه رمضان را چند سال تاخیر بیندازد، باید قضا را بگیرد و برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد.
1710 اگر روزه رمضان را عمدا نگیرد، باید قضای آن را به جا آورد و برای هر روز دو ماه روزه بگیرد، یا به شصت فقیر طعام بدهد، یا یك بنده آزاد كند. و چنانچه تا رمضان آینده قضای آن روزه را به جا نیاورد، برای هر روز نیز دادن یك مد طعام لازم است.
1711 اگر روزه رمضان را عمدا نگیرد و در روز كاری كه روزه را باطل می كند انجام دهد، مثلا چند مرتبه جماع كند، یك كفاره كافی است.
1712 بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی كه در مساله گفته شد بجا آورد، ولی قضای روزه مادر بر پسر واجب نیست.
1713 اگر پدر غیر از روزه رمضان، روزه واجب دیگری را مانند روزه نذر نگرفته باشد، باید پسر بزرگتر قضا نماید.
احكام روزه مسافر
1714 مسافری كه باید نمازهای چهار ركعتی را در سفر دو ركعت بخواند،نباید روزه بگیرد. و مسافری كه نمازش را تمام می خواند، مثل كسی كه شغلش مسافرت، یا سفر او سفر معصیت است، باید در سفر روزه بگیرد.
1715 مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، ولی اگر برای فرار از روزه باشد،مكروه است.
1716 اگر غیر روزه رمضان روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، بنا براحتیاط واجب نباید در آن روز مسافرت كند، و اگر در سفر باشد، باید قصد كند كه ده روز در جایی بماند و آن روز را روزه بگیرد، ولی اگر نذر كرده باشد روز معینی را روزه بگیرد، می تواند در آن روز مسافرت نماید.
1717 اگر نذر كند روزه بگیرد و روز آن را معین نكند، نمی تواند آن را در سفر بجا آورد. ولی چنانچه نذر كند كه روز معینی را در سفر روزه بگیرد، بایدآن را در سفر بجا آورد. و نیز اگر نذر كند روز معینی را چه مسافر باشد یا نباشد،روزه بگیرد، باید آن روز را اگرچه مسافر باشد روزه بگیرد.
1718 مسافر می تواند برای خواستن حاجت، سه روز در مدینه طیبه روزه مستحبی بگیرد.
1719 كسی كه نمی داند روزه مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگیرد و در بین روز مساله را بفهمد، روزه اش باطل می شود، و اگر تا مغرب نفهمد، روزه اش صحیح است.
1720 اگر فراموش كند كه مسافر است، یا فراموش كند كه روزه مسافر باطل می باشد و در سفر روزه بگیرد، روزه او باطل است.
1721 اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید، باید روزه خود را تمام كند، و اگر پیش از ظهر مسافرت كند، وقتی به حد ترخص برسد، یعنی به جایی برسد كه دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشنود، باید روزه خود را باطل كند، و اگر پیش از آن روزه را باطل كند، بنابر احتیاط كفاره نیز بر او واجب است.
1722 اگر مسافر پیش از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد كه می خواهد ده روز در آن جا بماند، چنانچه كاری كه روزه را باطل می كند انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد، و اگر انجام داده روزه آن روز بر او واجب نیست.
1723 اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، یا به جایی برسد كه می خواهد ده روز در آن جا بماند، نباید آن روز را روزه بگیرد.
1724 مسافر و كسی كه از روزه گرفتن عذر دارد، مكروه است در روز ماه رمضان جماع نماید و در خوردن و آشامیدن كاملا خود را سیر كند.
كسانی كه روزه بر آنها واجب نیست
1725 كسی كه به واسطه پیری نمی تواند روزه بگیرد، یا برای او مشقت دارد،روزه بر او واجب نیست، ولی در صورت دوم باید برای هر روز یك مد كه تقریبا ده سیر است گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.
1726 كسی كه به واسطه پیری روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید قضای روزهایی را كه نگرفته بجا آورد.
1727 اگر انسان مرضی دارد كه زیاد تشنه می شود و نمی تواند تشنگی را تحمل كند،یا برای او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست. ولی در صورت دوم باید برای هر روز یك مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. و احتیاط واجب آن است كه بیشتر از مقداری كه ناچار است آب نیاشامد، و چنانچه بعد بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید روزه هایی را كه نگرفته قضا نماید.
1728 زنی كه زاییدن او نزدیك است و روزه برای حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست، و باید برای هر روز یك مد طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. و نیز اگر روزه برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست. و بنابر احتیاط واجب باید برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد، ودر هر دو صورت روزه هایی را كه نگرفته باید قضا نماید.
1729 زنی كه بچه شیر می دهد و شیر او كم است، چه مادر بچه یا دایه او باشد، یا بی اجرت شیر دهد، اگر روزه برای بچه ای كه شیر می دهد ضرر دارد، روزه براو واجب نیست و باید برای هر روز یك مد طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. و نیز اگر برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست، و بنابر احتیاط واجب باید برای هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد و در هر دو صورت روزه هایی را كه نگرفته باید قضا نماید. ولی اگر كسی پیدا شود كه بی اجرت بچه را شیر دهد، یا برای شیر دادن بچه از پدر یا مادر بچه یا از كس دیگر كه اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، احتیاط واجب آن است كه بچه را به او بدهد و روزه بگیرد.
راه ثابت شدن اول ماه
1730 اول ماه به پنج چیز ثابت می شود: اول: آنكه خود انسان ماه را ببیند. دوم: عده ای كه از گفته آنان یقین پیدا می شود بگویند ماه را دیده ایم. و همچنین است هر چیزی كه به واسطه آن یقین پیدا شود. سوم: دو مرد عادل بگویند كه در شب ماه را دیده ایم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یكدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف واقع باشد، مثل این كه بگویند داخل دایره ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت نمی شود. اما اگر در تشخیص بعضی خصوصیات اختلاف داشته باشند، مثل آن كه یكی بگوید ماه بلند بود و دیگری بگوید نبود، به گفته آنان اول ماه ثابت می شود. چهارم: سی روز از اول ماه شعبان بگذرد كه بواسطه آن اول ماه رمضان ثابت می شود، و سی روز از اول رمضان بگذرد كه بواسطه آن اول ماه شوال ثابت می شود. پنجم: حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است.
1731 اگر حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است، كسی هم كه تقلید او را نمی كند،باید به حكم او عمل نماید، ولی كسی كه می داند حاكم شرع اشتباه كرده، نمی تواند به حكم او عمل نماید.
1732 اول ماه با پیشگویی منجمین ثابت نمی شود، ولی اگر انسان از گفته آنان یقین پیدا كند، باید به آن عمل نماید.
1733 بلند بودن ماه یا دیر غروب كردن آن، دلیل نمی شود كه شب پیش، شب اول ماه بوده است.
1734 اگر اول ماه رمضان برای كسی ثابت نشود و روزه نگیرد، چنانچه دو مرد عادل بگویند كه شب پیش ماه را دیده ایم، باید روزه آن روز را قضا نماید.
1735 اگر در شهری اول ماه ثابت شود، برای مردم شهر دیگر فایده ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزدیك باشند، یا انسان بداند كه افق آنها یكی است.
1736 اول ماه به تلگراف ثابت نمی شود، مگر دو شهری كه از یكی به دیگری تلگراف كرده اند نزدیك یا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روی حكم حاكم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
1737 روزی را كه انسان نمی داند آخر رمضان است یا اول شوال، باید روزه بگیرد، ولی اگر پیش از مغرب بفهمد كه اول شوال است، باید افطار كند.
1738 اگر زندانی نتواند به ماه رمضان یقین كند، باید به گمان عمل نماید، و اگر آن هم ممكن نباشد، هر ماهی را كه روزه بگیرد صحیح است. و بنابر احتیاط واجب باید بعد از گذشتن یازده ماه از ماهی كه روزه گرفته، دوباره یك ماه روزه بگیرد. ولی اگر بعد گمان پیدا كرد، باید به آن عمل نماید.
روزه های حرام و مكروه
1739 روزه عید فطر و قربان حرام است، و نیز روزی را كه انسان نمی داند آخر شعبان است یا اول رمضان، اگر به نیت اول رمضان روزه بگیرد، حرام می باشد.
1740 اگر زن به واسطه گرفتن روزه مستحبی حق شوهرش از بین برود، و همچنین اگر شوهر او را از گرفتن روزه مستحبی جلوگیری كند، بنابر احتیاط واجب باید خودداری كند.
1741 روزه مستحبی اولاد اگر اسباب اذیت پدر و مادر یا جد شود، جایز نیست، بلكه اگر اسباب اذیت آنان نشود، ولی او را از گرفتن روزه مستحبی جلوگیری كنند، احتیاط واجب آن است كه روزه نگیرد.
1742 اگر پسر بدون اجازه پدر روزه مستحبی بگیرد، و در بین روز پدر او را نهی كند، باید افطار كند.
1743 كسی كه می داند روزه برای او ضرر ندارد، اگرچه دكتر بگوید ضرر دارد،باید روزه بگیرد. و كسی كه یقین یا گمان دارد كه روزه برایش ضرر دارد، اگرچه دكتر بگوید ضرر ندارد، باید روزه نگیرد، و اگر روزه بگیرد، صحیح نیست، مگر آن كه به قصد قربت بگیرد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.
1744 اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برایش ضرر دارد و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، نباید روزه بگیرد،و اگر روزه بگیرد صحیح نیست، مگر آن كه به قصد قربت گرفته باشد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.
1745 كسی كه عقیده اش این است كه روزه برای او ضرر ندارد، اگر روزه بگیرد و بعد از مغرب بفهمد روزه برای او ضرر داشته، باید قضای آن را بجا آورد.
1746 غیر از روزه هایی كه گفته شد، روزه های حرام دیگری هم هست كه در كتابهای مفصل گفته شده است.
1747 روزه روز عاشورا و روزی كه انسان شك دارد روز عرفه است یا عید قربان،مكروه است.
روزه های مستحب
1748 روزه تمام روزهای سال غیر از روزه های حرام و مكروه كه گفته شد مستحب است. و برای بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است، كه از آن جمله است: 1- پنجشنبه اول و پنجشنبه آخر هر ماه، و چهارشنبه اولی كه بعد از روز دهم ماه است.و اگر كسی اینها را بجا نیاورد مستحب است قضا نماید، و چنانچه اصلا نتواند روزه بگیرد، مستحب است برای هر روز یك مد طعام یا 6/12 نخود نقره به فقیر بدهد. 2- سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه. 3- تمام ماه رجب و شعبان و بعضی از این دو ماه اگر چه یك روز باشد. 4- روز عید نوروز، روز بیست و پنجم و بیست و نهم ذی قعده، روز اول تا روز نهم ذی حجه، روز عرفه ولی اگر بواسطه ضعف روزه، نتواند دعاهای روز عرفه را بخواند، روزه آن روز مكروه است، عید سعید غدیر 18 ذی حجه روز اول و سوم محرم،میلاد مسعود پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم، 17 ربیع الاول روز مبعث حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم، 27 رجب و اگر كسی روزه مستحبی بگیرد واجب نیست آن را به آخر برساند، بلكه اگر برادر مؤمنش او را به غذا دعوت كند، مستحب است دعوت او را قبول كند، و در بین روز افطار نماید.
مواردی كه مستحب است انسان از كارهایی كه روزه را باطل می كند خودداری نماید
1749 برای شش نفر مستحب است در ماه رمضان اگر چه روزه نیستند از كارهای كه روزه را باطل می كند خوداری نمایند: اول: مسافری كه در سفر، كاری كه روزه را باطل می كند انجام داده باشد و پیش از ظهر به وطنش یا به جایی كه می خواهد ده روز بماند، برسد. دوم: مسافری كه بعد از ظهر به وطنش یا به جایی كه می خواهد ده روز در آن جا بماند برسد. سوم: مریضی كه پیش از ظهر خوب شود و كاری كه روزه را باطل می كند انجام داده باشد. چهارم: مریضی كه بعد از ظهر خوب شود. پنجم: زنی كه در بین روز از خون حیض یا نفاس پاك شود. ششم: كافری كه در روز ماه رمضان مسلمان شود.
1750 مستحب است روزه دار نماز مغرب و عشا را پیش از افطار كردن بخواند،ولی اگر كسی منتظر اوست یا میل زیادی به غذا دارد كه نمی تواند با حضور قلب نماز بخواند، بهتر است اول افطار كند. ولی به قدری كه ممكن است نماز را در وقت فضیلت آن بجا آورد.